چکیده:
در قلمرو شعر، نوع غنایی، کهنترین شکلی است که شاعر در آن خویشتن خویش را به تصویر میکشد و ضمن آن به بیان عواطف شخصی خود از زندگی و جهان میپردازد و شاعر ساختار ذهنش را در قالب یک اثر ادبی به جامعه عرضه میدارد. واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی متن جامعه به صورت بازتابهای عینی اما جزئی و پراکنده کمابیش در آثار ادبی یافت میشود. خوانش اجتماعیات در شعر بازخوانی شعر یک دوره یا اشعار یک شاعر، در جهت تحلیل دغدغههای اجتماعی آن دوره است. از آن جا که قرن ششم جریانهای مختلف سیاسی، اجتماعی جامعه و ازجمله شاعر را تحتتأثیر قرار میدهد، شعر بستر مناسبی برای ترسیم این دگرگونیها میشود. نگارنده بر آن است تا با نگاهی مقایسهای و به شیوهی توصیفی-تحلیلی به بررسی مسائل اجتماعی این قرن در اشعار سنایی، انوری، خاقانی و نظامی بپردازد تا با شناخت طبقات، ارزشها و جریانهای این عهد به تصویری روشن از واقعیتها و بینشهای حاکم بر ذهن جامعه و شاعر دست یابد. نتیجهی پژوهش بیانگر آن است که مشکلات سیاسی و اجتماعی غالباً بنیاد اندیشه و جهت فکری و رفتاری مردم و شاعران را دستخوش تغییراتی کرده که مانع تکوین یک جهانبینی مستحکم درآنان شده است.
In the realm of poetry, the type lyric is the oldest form in which the poet depicts his own self, while expressing personal emotions and spiritual reflections on life and the world.The poet as a person within these groups to present his mental structures in the form of a literary work to the community. and the social and cultural realities of the text of society are found in the form of objective, but minor and diffuse reflections,in more or less literary works.social affairs in poetry,he attempts to analyze all the social concerns of that period by revising a poem by a poet or a poet.Since the sixth century is one of the turbulent periods in Iranian history,and political,social and … events in this era affects society and the poet,poetry is a good platform for Draw these transformations. This research seeks to present a comparative and descriptive-analytical approach to the study of the social problems of this century in the poems of Sanaei ,Anvari,Khaghani,and Nezami,By recognizing the classes,values,currents of this covenant, it will achieve a clear picture of the realities,aspirations and insights of the minds of the society and the poet. The result of the research shows that the political and social problems often have changed the original thinking of the poets and people,s behavioral and intelectual way,s these problems have been stopped the creation of a strong wordview in them.
خلاصه ماشینی:
٤. پیشینه ی پژوهش پژوهش در حیطه ی جامعه شناسی در ادبیات و اجتماعیات در شعر رو به گسترش است و کتاب ها، پایان نامه ها و مقاله هایی دراین زمینه تألیف شده است که میتوان به این موارد اشاره کرد: شفیعی کدکنی (١٣٨٩) دربخشی از کتاب مفلس کیمیا فروش با رویکردی اجتماعی قصاید، اشعار مدحی و قطعات انوری را مورد بررسی قرار میدهد؛ وحیدا (١٣٩٠) در کتاب جامعه شناسی در ادبیات فارسی به بیان کارکردهای جامعه شناختی آثار ادبی در ادوار مختلف میپردازد؛ طهماسبی (١٣٩٥) درکتاب جامعه شناسی غزل فارسی میکوشد تا نحوه ی انعکاس ساختار اجتماعی ایران را درغزل فارسی نشان دهد؛ محبتی (١٣٨٦) در مقاله ی «خاستگاه شعر و هویت صنفی – اجتماعی شاعر از دیدگاه انوری» به طرح دیدگاه های انوری در توصیف شعر و تبیین جایگاه شاعر در جامعه میپردازد؛ محمدی (١٣٨٩) در پایان نامه ی بررسی سیمای حاکمان در دیوان شاعران سبک خراسانی جهان بینی حاکمان را در شعر ایشان تحلیل می کند و...
» (طهماسبی، ١٣٩٥: ١٣٦) مضمون غالب این آموزه ها، ترویج روحیه ی تسلیم ، جبرگرایی و ترک دنیاست که در شعر شاعران عصر دیده میشود: ای پسر شکرکن و باش قضا را خرسند هرچ آید به تو از قسمت یزدان بپسند (سنایی، ١٣٨٨: ١٥٨) خـط بـه جهــان درکش و بی غم بزی دورشـــو از دور و مسلـــم بـــزی (نظامی، ١٣٩٣: ١٢٨) کلام اشعری با دو هدف خردستیزی و جبرگرایی، رویکرد افراد را به اندیشه های اجتماعی و مدنی کم رنگ میکند و انسان با چنین تفکری همه چیز را بیاعتبار میداند، به مطلوب هایش دست نمییابد، صبوری و اندیشه ی باری بگذرد بر ذهن او حاکم است ، حس ناامیدی و ترس از حفظ وضع موجود بر جامعه سایه افکنده است .