چکیده:
با آغاز جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران، نیروها و تجهیزات زیربنایی کشور موردحمله قرار گرفت. این مسئله باعث شد تا به پدافند غیرعامل توجه شود. این پدافند با احداث سنگرهای کوچک در کشور آغاز شد و به پناهگاههای عمومی گسترش یافت. در دوران دفاع مقدس، سازمانهایی همانند ارتش، واحد مهندسی سپاه و دفتر سازههای امن وزارت مسکن و شهرسازی پناهگاههای متعددی احداث کردند. مطالعۀ پناهگاههای دوران دفاع مقدس در این پژوهش، دارای سه هدف کلیدی است. نخست، گنجینههای موجود به نسلهای آتی منتقل میشوند. دوم، میتوان از نقاط قوت آنها در ساخت استحکامات استفاده نمود. سوم، میتوان با رفع نقاط ضعف، به توانمندیهای نیروهای تدارکاتی و تجهیزاتی در صحنۀ عملیات و مناطق پشتیبانی افزود. نگاه غالب در این پژوهش کاربردی، براساس اصول مهندسی و ریاضی است. نتایج این مقاله نشان میدهد، پناهگاه موردنظر باتوجهبه امکانات زمان احداث دارای کیفیت مطلوبی بوده و میتوان از آن بهعنوان پناهگاه موقت در تهدیدهای احتمالی بهره گرفت. همچنین، میتوان آن را به امکانات نوینی همانند درب ضدانفجار، سیستم برق محافظت شده، پنلهای خورشیدی و مصالح مقاوم در برابر آتش مجهز کرد.
خلاصه ماشینی:
این مقررات در سال ١٣٩٥ هجریشمسی، تحت بازبینی قرار گرفت و بخش پناهگاه ها از مبحث مقررات ملی ساختمان حذف و ارزیابی پناهگاه منوط به ضوابط ابلاغی سازمان پدافند غیرعامل کشور شد.
این استحکامات دارای یک و یا چندین ورودی و خروجی است (نیری، ١٣٩٢: ١٦٤) که براساس میزان مقاومت ، وسعت پناهگاه ، ظرفیت اسکان پناه جو، محافظت از پناه جویان ، مدت زمان اسکان و عمق استقرار طبقه بندی میشود (هاشمیفشارکی و شکیبامنش ، ١٣٩٠: ١٥١).
برای احداث پناهگاه ، مدل های معماری متفاوتی همانند دایره ای، چرخ و فلکی، دیوار حمال ، کانالی و خطی وجود دارد که هریک از مدل ها باتوجه به نیاز منطقه ، مسائل اقلیمی، میزان دسترسی و جمعیت منطقه استفاده میشود.
درحال حاضر مبحث ٢١ مقررات ملی ساختمان باعنوان پدافند غیرعامل برای تعیین ضوابط پناهگاه ها و فضاهای امن شهری استفاده میشود.
هدف از ارائۀ این آیین نامه ، تعیین ضوابط و مقررات تجهیزات و فضاهای عمومی ساختمان ها برای کاهش خسارات سازه ای و جانی است .
اقدام هایی که باید در این زمینه انجام شود، شامل مواردی همانند تخمین تعداد متوسط افراد خانواده در منطقه ، تعیین گروه های آسیب پذیر و بیمار، تأمین آب آشامیدنی و پوشاک، لوازم بهداشتی و تعیین فضای مطمئن برای ذخیرٔە سوخت است (استاندارد اسکان : .
براساس آیین نامه ، میزان پوشش خاک برای استتار پناهگاه باید حداقل ٢٠٠ سانتیمتر و یا نصف عرض پناهگاه باشد (بینام ، ١٣٩٥: ٥٠).