چکیده:
در طی سالهای اخیر روند افزایشی جمعیّت سبب توسعة نواحی سکونتگاهی شده است. توسعة نواحی سکونتگاهی نیز سبب تغییر نوع کاربری اراضی و چشمانداز حاکم بر مناطق شده است. با توجّه به اهمّیّت تغییرات کاربری اراضی و تأثیر مستقیم آن بر زندگی انسان، در پژوهش حاضر به پایش تغییرات کاربری اراضی و روند رشد اراضی مسکونی در محدودة شهری اردبیل پرداخته شده است. در نوشتار پیش رو بهمنظور بررسی تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهوارهای لندست استفاده شده است. پس از تهیّة تصاویر و انجام پیشپردازشهای لازم، با استفاده از روش حداکثر احتمال، نقشة کاربری اراضی محدودة مطالعاتی برای سالهای ۱۹۹۰، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ در چهار کلاس اراضی مسکونی، کشاورزی، مراتع و پهنة آبی تهیّه شده است. نتایج حاصل از ارزیابیها بیانگر این است که در سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰، اراضی مسکونی از ۴/۲۶ به ۴/۵۱ کیلومتر مربع افزایش یافته است و با افزایش اراضی مسکونی و زیرساختهای انسانی، کاربری کشاورزی و مراتع با کاهش روبهرو شده است. ارزیابی تغییرات صورتگرفته در مورد اراضی مسکونی بیانگر این است که بیشتر تغییرات صورتگرفته در حاشیة شهر اردبیل بوده است. با توجّه به اینکه رودخانهها اغلب بهمثابة جاذب جمعیّت محسوب میشوند، در طی سالهای اخیر توسعة اراضی مسکونی بهسمت رودخانة بالیخلوچای و همچنین نواحی شمالی حاشیة شهری اردبیل بوده است.
In recent years, population growth has led to the development of residential areas. The development of residential areas also causes changes in the type of land and size of the views. Considering the importance of land use change and its direct impact on human life, in this research, land use changes and land use development trend in the urban area of Ardabil has been studied. In this research Landsat satellite images were used to study land use changes. Preparing the images and performing the necessary preprocesses, the land use map of the study area for the years 1990, 2000 and 2010 was made in four classes of residential, agricultural, rangeland and water zones by using the maximum probability method. The results of the evaluations indicate that in the period from 1990 to 2010, residential lands have increased from 26.4 to 51.4 km<sup>2</sup>. However, with the increase of residential land and human infrastructure, agricultural use and rangelands reduced. Assessment of changes in residential areas indicates that most of the changes have taken place on the sidelines of the city of Ardabil. Due to the fact that rivers are often considered as attracting the population, over the recent years, the development of residential land has been towards the Balikhlochai River as well as the northern districts of Ardabil city. <br /><strong><em> </em></strong>
خلاصه ماشینی:
ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده های RS و GIS (مطالعۀ موردی: محدودة شهری اردبیل ) مرتضی اکبریان * - کارشناس ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه تهران ، تهران ، ایران دیانا درتاج - کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان ، ایران لیلا عابدی فرد - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ساری، ایران وصول : ١٣٩١/٠٨/١٤ پذیرش : ١٣٩٢/٠٢/٠٤ چکیده در طی سال های اخیر روند افزایشی جمعیت سبب توسعۀ نواحی سکونت گاهی شده اسـت .
پس از تهیۀ تصاویر و انجام پیش پردازش های لازم ، با اسـتفاده از روش حـداکثر احتمال ، نقشۀ کاربری اراضی محدودة مطالعاتی برای سال هـای ١٩٩٠، ٢٠٠٠ و ٢٠١٠ در چهـار کـلاس اراضی مسکونی، کشاورزی، مراتع و پهنۀ آبی تهیه شده است .
با توجه به اینکه رودخانه ها اغلب بـه مثابـۀ جاذب جمعیت محسوب میشوند، در طی سال های اخیر توسعۀ اراضی مسکونی به سـمت رودخانـۀ بالیخلوچای و همچنین نواحی شمالی حاشیۀ شهری اردبیل بوده است .
با توجه به موارد یادشده ، هدف از پژوهش حاضـر ارزیـابی رونـد 1- Lu & Weng 2- Han 3- Carlson 4- Jenerette & Wu - Laura - Kaya & Curran - Ademola تغییرات کاربری اراضی محدودة شهری اردبیل در طی دورة زمانی بیست ساله و بررسی نقش عوامـل ژئومورفولـوژی در این تغییرات است .
نتایج ارزیابی تغییرات کاربری ها در جـدول ٣ نشـان داده شـده اسـت کـه براساس نتایج به دست آمده ، کاربری اراضی مسکونی با حدود ١٠ کیلومتر مربع افزایش (از سال ٢٠٠٠ تـا ٢٠١٠) بـه ٥١/٤ کیلومتر مربع گسترش یافته است (شامل نواحی سکونت گاهی و زیرسـاخت هـا).