چکیده:
بیتردید علی (ع) از شخصیتهای بزرگ اسلامی است که همواره شیعه و سنی به جایگاه والای وی اعتراف کردهاند. سنایی از شاعران مسلمانی است که در ارائه فضایل و مناقب دینی، اخلاقی و عرفانی آن حضرت سنگ تمام گذاشته است که از اعتقاد راسخ وی به علی (ع) حکایت دارد. میتوان گفت سنایی جزو اولین شاعرانی است که از شعر خود برای ترویج مباحث اعتقادی استفاده میکند. ویژگیها و فضیلتهای علی (ع) که در آیات، احادیث و اشارات تاریخی آمده، در لابهلای اشعار وی نمایان است. طبق اشعار حدیقة الحقیقه، علی (ع) با مولفههایی نظیر عبادت، توحید و جهاد در راه خدا به خداوند تقرب میجوید. آن حضرت به دلیل آراستگی به فضایلی نظیر جود و بخشش، قناعت، شجاعت، علم، اعتدال و دوری از رذائلی مانند طمع و خشم، هم در دوران زمامداری و هم غیر آن، بهترین الگوی اخلاق معرفی میشود. اگرچه سنایی علی (ع) را پس از سه خلیفه ستوده است، بهواسطه خویشاوندی با خاندان نبوت و نیز برخی ویژگیهای خارقالعاده و برجسته، اکرام و احترام آن حضرت را واجبتر دانسته و توانسته پیوندی ملموس بین راه علی (ع) و راه نبوت ایجاد کند، به طوری که میتواند نمونه و الگوی یک انسان کامل، هم در دنیا و هم در روز قیامت، برای مسلمانان و سایر انسانها باشد. نهایت اینکه سنایی علی (ع) را امامی دینی، مرادی عرفانی و سخنوری اعجابانگیز برای خود و دیگران معرفی کرده است.
خلاصه ماشینی:
صاحب مثنوی حدیقة الحقیقه علی (ع) را مجاهدی میداند که با توجه به داشتن شرایط جهاد (شجاعت، فداکاری، قدرت جسمی و روحی) شایستگی سرپرستی دین اسلام را پس از نبی اکرم (ص) به دست آورد، با مخالفان دین با شمشیرِ فرستاده از بهشت (ذوالفقار) جنگید، با دلاوریهای خود چاه کفر و نفاق را پر کرد و مسلمانان را از پراکندگی و تفرق نجات داد، بهگونهای که جبرئیل امین «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار» را در حق آن حضرت بیان کرد: درِ خیــبر بــکند شـوی بتـول درِ دیـن را بـدو سپـرد رسـول چـون توانست چاه کفر انباشت چاه دیـن هم نـگاه دانـد داشت (سنایی، 1387: 251) هـر کـه جستی مخالفت در دین کـردی او را به زیـر خــاک دفیـن (همان: 249) بـه دو تیغ آن هـزبر دیـن بیمیغ کـرده اســلام را همــه یــک تیغ به دو تیــغ او به ذوالفقار و زبان کرده یک تیـغ همـچو تیـر جهان ...