چکیده:
بازخوانی رویدادهای مهمّ تاریخی و بهویژه مذهبی، ازجمله موضوعات مورد توجّه شاعران مسلمان است. واقعۀ غدیر خم، یکی از مهمترین این رویدادهای تاریخی است که در شعر بسیاری از شاعران معاصر بازخوانی و تحلیل شده است. جستار پیش رو ضمن معرّفی دو شاعر شیعه عرب و فارس، یعنی احمد محمّد شامی و ادیب الممالک فراهانی، نحوة نگرش آن دو را نسبت به این رویداد مهم سنجش و ارزیابی کرده است. یافتههای پژوهش که در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، بیانگر آن است که هردو شاعر، با هدف تأکید بر لزوم پیروی از حاکمان مسلمان از بُعد سیاسی زندگانی حضرت علی (ع)، ضمن بازخوانی این واقعه در کنار برشمردن برخی حوادث مهمّ روزگار حضرت علی (ع)، قصیدۀ خود را به پادشاه روزگار خود تقدیم کردهاند؛ همچنین یافتهها نشاندهندۀ برخی تفاوتها و شباهتها در شعر دو شاعر است. مهمترین شباهتهای دو قصیده، مقدّمۀ غزلی و استناد به آیات قرآنی و احادیث است. درمورد تفاوت میان دو قصیده نیز میتوان گفت احمد شامی بیشتر توجّه خود را به شخصیّت حضرت علی (ع) و صفات ایشان و نیز حوادث پیش و پس از واقعة غدیر معطوف کرده و کمتر به جزئیات آن پرداخته است؛ درحالیکه ادیب الممالک، حادثۀ غدیر را با جزئیات بیشتری مطرح کرده و کمتر به حوادث دیگر اشاره کرده است.
التعبیر عن الاحداث التاریخیه الهامه خاصه الواقايع الدینیه هی من المحاور التی یهتم بها الشعراء المسلمون. فواقعه الغدیر من اهم هذه الاحداث التاریخیه والدینیه التی عبر عنها الشعراء المعاصرون فی اشعارهم. بناء علی هذا قامت هذه المقاله بقراءه ما ینعکس من ابعاد واقعه الغدیر وجوانب من سیره الامام علی (ع) من خلال اشعار شاعرین العربی والفارسی ای احمد محمد الشامی وادیب الممالک الفراهانی تعبیرا عن موقفهما امام هذه القضیه الهامه. فمنجزات هذا البحث الذی تم فی اطار المدرسه الامریکیه من الادب المقارن ومن خلال المنهج الوصفی - التحلیلی تدل علی ان الشاعرین قدما قصیدتیهما حول الغدیر الی ملوک عصرهما مشیرا الی بعض الاحداث الهامه فی عصر الامام علی (ع). وکانت غایتهما من هذا الامر التاکید علی ضروره اهتمام الملوک بالجوانب السیاسیه من حیاه الامام العلی (ع). کما تشیر النتايج الی بعض وجوه الشبه والخلاف فی شعر الشاعرین؛ فمن اهم اوجه الشبه فی قصیدتین بديهما بالمقدمه الغزلیه والتضمین بالایات والاحادیث کما ان الفرق بینهما هو اهتمام الشامی الی شخصیه الامام علی (ع) واوصافه والوقایع التی جرت قبل واقعه الغدیر وبعدها فی حین انه لم یهتم بالوصف الدقیق للواقعه؛ ولکن کان ادیب الممالک اکثر اهتماما بالتصویر الدقیق لواقعه الغدیر واقل اهتماما بوصف ماسواها.
The review of important historical and particularly religious events is among the interesting subjects of Muslims poets. Gahdir Khom events is one of the most important historical events that has been reviewed and analyzed in many contemporary poets. This inquiry first introduces two Arabic and Persian Shiite poets, Ahmad Mohamad Al Shami and Adib Olmamalek Farahani, they have been evaluated on their attitude toward this important events. The findings of this research that has been done in the framework of American comparative literature school in the descriptive-analytic method, to indicate that both poets have emphasized on the necessity of following Muslims rulers from Imam Ali’s political life dimension. Beside the review of this events consider some important events of Imam Ali time that been have presented in their poems to the king of their time. The findings also show some differences and similarities in their poems. The most important similar aspects of the two poems are the lyric introduction to cite Quran and Ahadith. As a difference between the two poems it can be said that Ahmad Shami has focused his attention more on the Imam Ali’s personality and his attributes and also on the events before and after Ghadir event and less on its details; it is while that Adib Olmamlek has risen it with more details and has indicated less to the other events.