چکیده:
معرفی و گسترش رمز ارزها، زمینه طرح سوالهای فقهی متعددی را فراهم آورده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به تحلیل فقهی فعالیتهای مورد انجام در فرایند تولید (استخراج) و مبادله این ارزها، با تمرکز بر شبکه بیتکوین میپردازیم. بر اساس یافتههای پژوهش، تجارت رمزارزها در صورت رعایت شروط عمومی معاملات تجاری، از نظر فقهی مجاز است. مالکیت رمز ارزها را میتوان در قالب «تلاش برای رمزگشایی و حیازت پاداش دریافتی از شبکه» تفسیر کرد. در معامله این ارزها امکان مراعات شرایط متعاقدین، عوضین و انشاء معاطاتی تملیک وجود دارد. برخی اشکالات طرح شده پیرامون تجارت رمزارزها و از جمله بیت کوین؛ همچون «پولشویی»، «ایجاد حباب ارزی»، «کاهش ارزش پول ملی»، «اکل مال به باطل بودن»، «غرری و ضرری بودن خرید آن»، نمیتواند مبنای عدم مشروعیت تجارت رمزارزها باشد. با این وجود، استفاده از رمز ارزها با چالشهایی همچون مصرف برق دولتی و مشارکت با محجورین در استخرهای ماینینگ روبرو است. حاکم شرع میتواند با احراز اثرات منفی توسعه رمز ارزها در بازار و مفاسد اقتصادی، اخلاقی و امنیتی احتمالی، استخراج و خرید و فروش آن را با صدور حکم حکومتی محدود یا ممنوع کند.
خلاصه ماشینی:
در این زمینه به بررسی اشکالات مطرح شده و یا قابل طرح در تجارت بیتکوین، از جمله «پولشویی، حباب ارزی، کاهش ارزش پول، خروج ارز، تهی بودن از هویت پول و مال، تجارت مفهوم، اکل مال به باطل، غرر، ضرر، وجوب مقدمۀ واجب، و نهی از اعانه بر اثم»، میپردازیم.
تلاشی که برای استخراج ارز انجام میشود و هزینهای که برای راه اندازی و فعالیت سختافزارهای استخراج صرف میگردد، چنانچه مصداق کار لغو بوده و نتیجۀ آن محصولی بیارزش باشد، میتوان آن را ذیل اسراف و اتلاف عمر و سرمایه قرار داد؛ اما آنچه در خارج اتفاق میافتد امر دیگری است؛ زیرا وجود رغبت نسبت به این ارزها توسط آشنایان و فعالان این بازار، نشاندهندة ارزشمندی آن است.
در مورد فرایند تولید و استخراج رمزارزها از جمله بیتکوین و همچنین مالکیت ارز بهدستآمده احتمالاتی همچون «قمار و مسابقه برای دریافت جایزه»، «هدیه»، «اجارۀ ماینر»، «جعاله»، «معدنکاوی»، «گنجیابی»، و «حیازت» مطرح شده است.
اشکالات متعدد مطرح شده دربارۀ تجارت بیتکوین؛ همچون «پولشویی»، «حباب ارزی بودن بیتکوین»، «کاهش ارزش پول به دنبال رواج این ارز در کشور»، «تهی از هویت پول و کالا بودن آن»، «تبادل مفهوم در تجارت آن»، «باطل بودن بیتکوین و قرار گرفتن پول دریافتی در عوض آن، ذیل اکل مال به باطل»، «غرری و خطری بودن خرید آن»، «متضرر شدن خریداران و جامعه در صورت معاملۀ رمز ارزها»، و «استفاده رمزینه ارزها در سفارشهای مجرمانه و لزوم مقابله با آن از باب وجوب مقدمۀ واجب و نهی از اعانت بر اثم»، به لحاظ ایرادات موضوعی و یا دارا نبودن شرایط جریان قواعد مانع از تجارت، مردود است.