چکیده:
نگارنده به مباحثی مانند بروز حیاء و عفاف در میان مردان و زنان در ادبیات عصر جاهلی و میزان فراگیری آن می پردازد و به این پرسش توجه می کند که آیا فقدان پوشش مناسب برخی از زنان در دوره جاهلی به معنای فقدان فرهنگ حیاء و عفاف است یا نه. نگارنده عفت را در چند شاخص: نگاه، کلام، گوش، دامن، شرب خمر، کتمان عشق، صبر، عشق عفیفانه، پوشش و حجاب بررسی می کند و از آنها فطری بودن حجاب را نتیجه می گیرد.
خلاصه ماشینی:
مرد جاهلی نیز این صفت را ارج مینهاد و بر وجود آن نزد همسرش بر خود میبالید، چنانکه شنفری شاعر عصر جاهلی در بارة همسرش امیمه غزلی میسراید که به باور اصمعی بهترین ابیات در وصف زنان و عفتشان است: (1)تحل بمنجاة من اللوم بیتها إذا ما بیوت بالمذمة حلت (2)کأن لها فی الأرض نسیا تقصه علی أمها وإن تکلمک تبلت (3)أمیمة لا یخزی نثاها حلیلها إذا ذکر النسوان عفت وجلت (4)إذا هو أمسی آب قرة عینه مآب السعید لم یسل أین ظلت (1)او وارد خانهاش میشود بیآنکه مورد ملامت باشد در حالیکه خانههایی هستند که از این نظر مورد ملامت و مذموم هستند.
در معلقة طرفة بن عبد از معلقات سبع یکی از ویژگیهای او که در برابر دشمنان به آن مباهات میکند صدق و پاکی طینت است، چنانکه در ابیات ذیل میگوید: زمانی که دشمنان من زبان به دشنامم میگشایند این جسارت و جنگاوری و صدق و اصل و نسب من است که ایشان را از من دور میراند: (22) ولکن نفی عنی الرجال جراءتی علیهم وإقدامی وصدقی ومحتدی البته نباید از نظر دور داشت که برخی از شعرا همچون امرؤالقیس و اعشی در توصیف جسمانی محبوبه زیادهروی نموده و توصیفاتی نامودبانه در ادبیات عربی برجای گذاشتهاند؛ اما در مقابل ایشان نیز شعرایی مانند عنترة بن شداد بودند که همواره جانب عفت را رعایت میکردند.
2. مصادیق و مظاهر فرهنگ حیاء و عفاف را در عصر جاهلی میتوان در مواردی چون: عفت نگاه، عفت زبان و کلام، عفت گوش، عفت دامن، کتمان عشق، صبر، عشق عفیفانه و نوع پوشش و حجاب زنان و مردان جاهلی مشاهده نمود.