چکیده:
ضعف حکومت مرکزی در اواخر دوره قاجار، اکتشافات و استخراج نفت توسط انگلیسیها و درآمدهای سرشار حاصله که انتقال آن از قلمرو و خطوط ایالات جنوبی امکانپذیر بود فصل جدیدی در روابط ایلات جنوبی، انگلیسیها و حکومت مرکزی گشود. در این مقاله با رویکردی تحلیلی و توصیفی و با تکیه بر منابع و اسناد کتابخانهای و آرشیوی، نقش خطوط ارتباطی جنوب بر مناسبات ایلات جنوبی، بهویژه قشقاییها با انگلیسیها و حکومت در سالهای 1336- 1324ق. بررسی خواهد شد. یافتهها بیانگر آن است که با وجود همکاری و همگرایی مقدماتی ایلات جنوبی با انگلیسیها و حکومت مرکزی در اعاده نظم و امنیت در خطوط ارتباطی، زیادهخواهیها و دستاندازیهای انگلیسیها در جنوب، همچنین تحرکات آلمانیها، زمینههای رویارویی مردم و قشقاییها را در برابر آنان طی جنگ جهانی اول فراهم آورد. علیرغم پیروزیهای قشقاییها، سرانجام تفرقهافکنی انگلیسیها در میان رهبران ایلات و عشایر و تطمیع برخی از آنان، در کنار حمایت وثوقالدوله از انگلیسیها به سرکوب این نهضت و تسلط دوباره بریتانیا بر خطوط ارتباطی جنوب منجر شد.
خلاصه ماشینی:
یافته ها بیانگر آن است که با وجود همکاری و همگرایی مقدماتی ایلات جنوبی با انگلیسیها و حکومت مرکزی در اعاده نظم و امنیت در خطوط ارتباطی، زیاده خواهیها و دست اندازیهای انگلیسیها در جنوب ، همچنین تحرکات آلمانیها، زمینه های رویارویی مردم و قشقاییها را در برابر آنان طی جنگ جهانی اول فراهم آورد.
ایل قشقایی به عنوان یکی از ایلات مهم جنوب ، در فعل و انفعالات سیاسی و اجتماعی فارس و برقراری نظم و امنیت در جاده ها و شبکه های ارتباطی جنوب ، همچنین به عنوان وزنه ای در مقابل دست اندازیها و زیاده خواهیهای انگلیسیها در صفحات جنوبی کشور، نقشی قابل درنگ داشته است .
از این رو، مسئلۀ محوری این پژوهش ، بررسی و تببین نقش راه ها و خطوط ارتباطی جنوب بر مناسبات ایلات جنوبی- به ویژه ایل قشقایی- با انگلیسیها و حکومت مرکزی در سال های ١٣٣٦- ١٣٢٤ق .
با وجود تعاملات اولیۀ ایلات جنوبی به ویژه ایل قشقایی با انگلیسیها و حکومت مرکزی در کمک و استقرار نظم در خطوط ارتباطی قلمرو تحت نفوذ خود زیاده خواهیها و دست اندازیهای انگلیسیها در جنوب در کنار عواملی دیگر چون تحرکات آلمانیها، کار را به رویارویی ایل قشقایی و مردم با انگلیسیها در سال های آغازین جنگ جهانی اول کشاند.
حکومت مرکزی به سبب فقدان اقتدار و نظارت کافی در بیشتر موارد و در اشکال متفاوت از قدرت ایلات و به ویژه قشقاییها بهره میگرفت و مکاتبات عمال مرکزی با والی فارس و استعانت از صولت الدوله رئیس ایل قشقایی برای اعاده و استقرار نظم و امنیت در نواحی و مناطق آمدوشد و اقامت آنان مؤید این حقیقت است .