چکیده:
رمان به عنوان یک اثر ادبی، تقلیدی از زندگی واقعی است و به همان میزان که گفتوگو در زندگی عادّی کاربرد دارد، از برجستهترین شاخصهها و از مهمترین اجزای رمان نیز به شمار میآید؛ امّا چنانکه میدانیم، مکالمه از دیدگاه باختین مسئلهای فراتر از گفـتوگوهای صرف داستـانی است. از نظـر او هر اثر ادبی از دیدگاه مکالـمهگرایی در دو سطح قابل مطالعه است. از یک سو هر اثر ادبی پاسخی است به آثار پیش از خود و انتظار پاسخ از آثار پس از خود را دارد. از دیگر سو، رمان عرصهای است که در آن گفتار شخصیّتها فارغ از تضاد یا همسویی با نویسنده مجال ظهور مییابد و به این ترتیب رمان چندآوایی بیشترین قابلیّت را برای حضور گفتوگومند ی دارد. در مقالة پیش رو، انواع گفتوگو در رمان شبچراغ، نوشته جمال میرصادقی از نظر کاربردی طبقهبندی و تحلیل گردیده و با توجّه به آرای باختین شاخصههای رمان چندآوایی در آن بررسی شده است. نتیجه به دست آمده نشان میدهد که بسامد کاربردهای گفتوگو در رمان شبچراغ متناسب با پیرنگ و موضوع رمان متغیّر است و بیشترین کاربرد گفتوگوها در معرّفی شخصیّتها دیده میشود. همچنین رمان یادشده از امکانات گفتوگومندی در رمانهای چندآوایی برخورداراست.
خلاصه ماشینی:
گفت وگو و گفت وگومندي در تکوين رمان شب چراغ ذوالفقار علامي ٢ دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا (س ) زينب غفاري ٣ دانش آموختۀ کارشناسيارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا (س ) چکيده : رمان به عنوان يک اثر ادبي، تقليدي از زندگي واقعي است و به همان ميزان کـه گفـت وگـو در زنـدگي عـادي کاربرد دارد، از برجسته ترين شاخصه ها و از مهم ترين اجزاي رمان نيز به شـمار مـيآيـد؛ امـا چنانکـه مـيدانـيم ، مکالمه از ديدگاه باختين مسئله اي فراتر از گفـت وگوهـاي صـرف داستــاني اسـت .
(پورنامداريان ، ١٣٨٤: ١١٠) به سخن ديگر، واسطۀ گفت وگوي افـراد ممکـن اسـت مـتن باشـد؛ در ايـن صورت مخاطب از متن ميپرسد و در خود متن به دنبال جواب ميگردد؛ از اين رو، مکالمـه در کـاربرد روزمره اش به تبادل کلامي بين دو نفر اطلاق ميشود، به گفته باختين واقعيت زبان از تأثيراتي کـه الفـاظ مختلف روي هم ميگذارند، تشکيل شده است .
در رمان شب چراغ اين کارکرد گفت وگو با بقيۀ کاربردهاي آن همزمان قابل تشخيص اسـت ؛ بـدين صورت که گفت وگوها چنان هنرمندانه تعبيه شده اند که در آن هم ويژگـيهـاي شخصـيتي افـراد رمـان قابل تشخيص است ، هم به وسيلۀ آن وقايع به پيش ميروند؛ افزون بر اين ، اطلاعاتي در مـورد صـحنه بـه خواننده داده ميشود.