چکیده:
زینر با این پیشفرض که اسلام فینفسه شنزاری است که فاقد توانایی کافی در به ثمر آوردن عرفان است، سعی نموده تا برخی از ریشههای درخت پربار عرفان اسلامی را در سرزمین هندوان نمایان سازد. او در آثار خود با تمرکز بر بایزید بسطامی، سعی بسیاری در نشان دادن مطابقت گفتههای او با آموزههای اوپانیشادی کرده است. بهزعم زینر، «فتکون انت ذاک» که در ضمن یکی از مناجاتهای بایزید بیان شده، بهلحاظ لفظ و معنا معادل با تعبیر «تت توام اسی» در اوپانیشاد چاندوگیه است. اما به نظر میرسد که از یک سو عدم ترجمه صحیح او از بیان بایزید و عدم دقت در معنای بیان او با توجه به کل ساختار گفتار او و از سوی دیگر فقدان اطلاعات کافی زینر در خصوص آموزههای اسلامی که منشا تفوه بایزید به بیان مذکور شدهاند، سبب ارائه نظریهای نادرست در خصوص عینیت لفظی و معنوی دو گفتار شده است.
خلاصه ماشینی:
٢١ زینر چنین پنداشته کـه نقـل عطـار در واقـع ترجمه ای از نقل سراج در اللمع است ، درحالیکه زیادت های موجود در نقل عطـار، احتمال این را که منبع او در این نقل ، اللمع باشد تضعیف مینماید؛ اما از آنجایی که ممکن است عطار از النور سهلگی بهره برده و بسـان روزبهـان در شـرح شـطحیات ترجمه ای آزاد از نقل عربی ارائه کرده باشد و نیز با توجه به اینکه از یک سـو مأخـذ عطار برای ما روشن نیست ٢٢ و از سوی دیگر نمیتوان بـا امکـان اشـتباه در ترجمـۀ بیانات به احتمال پارسی بایزید به عربی و یا امکان نقل سینه به سینه گفتار بایزیـد بـه رجم بالغیب متوسل شد؛ چاره ای جز این نیست که نقل سراج و سهلگی را بـر نقـل عطار ترجیح دهیم و ترجمان روزبهان (= تا خلق تو چون مرا بینند، تو را بینند.
٤٤ سخن آربری در خصوص اینکه تعبیر بایزید را به انعدام او تفسیر کرده صحیح است ، اما اینکه بیان داشته لزومی به میان آوردن تعبیر «تت توام اسی» نیست ، حکایت از آن دارد که او علاوه بر عدم توجه به اصالت اسلامی گفتار بایزید، و نیز عدم التفات بـه اخذ بایزید از اسلام ، به تباین این دو گفتار، کارایی ضمیر فاء ـ که البتـه عـدم توجـه زینر به آن مورد التفات خود او قرار گرفته ـ و اینکه فنا به چه معناست ، توجـه کامـل نکرده است .