چکیده:
آگاهی و شناخت لندفرمها و عوارض ژئومورفولوژیکی مناطق مرزی از مهمترین اقدامات اولیه برای آمایش و برنامهریزی پدافندی و آمایش دفاعی کشور است که چشمپوشی از این پدیدهای ژئواستراتژیک طبیعی میتواند لطمات جبرانناپذیری در کنترل و مدیریت دفاعی و امنیتی کشور داشته باشد. منطقه مرزی شمال شرق کشور از دیرباز تحت یورش اقوام ازبک و ترکمن بوده است و با توجه به ماهیت جغرافیایی این کشورها، همواره ایران بهعنوان یک منطقه غنی و مهم موردتوجه بوده است. از سوی دیگر با توجه به موقعیت راهبردی ایران در غرب آسیا، شناخت و ارزیابی محیطی مناطق مرزی از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از نقشههای توپوگرافی، عکسهای هوایی، تصاویر ماهوارهای و مدل رقومی ارتفاعی (DEM)در منطقه سیستمها و لند فرمهای ژئومورفولوژیکی منطقه مورد شناسایی و در دیتابیس نرمافزار Arc Map دستهبندی و مورد تحلیل قرارگرفته، سپس با روش SWOT هریک از واحدها و لندفرمهای ژئومورفولوژیکی شامل: کوهستان، تپهماهور، گالی و تنگها ازنقطهنظر پدافند غیرعامل و ملاحظات دفاعی و امنیتی مورد ارزیابی قرار گرفت. طبق بررسیهای صورت گرفته مرز ایران و ترکمنستان در منطقه تحقیق منطبق بر خط الراس کوههای هزار مسجد و کپه داغ است و در منطقه غلامان منطبق بر بستر رودخانه سومبار میباشد. لذا تنگههای سارانی و باجگیران ازنقطهنظر پدافند غیرعامل و تمهیدات امنیتی و دفاعی کشور، اهمیت استراتژیک بالایی دارند. در راستای حفظ منابع آبی بهمنظور تامین امنیت پایدار آبی برای مرزنشینان کشور احداث تاسیسات ذخیره آب بر روی رودخانههای سومبار و چندیر که به خارج از کشور میریزند بسیار مهم و حیاتی است و میتوان با اجرای این اصل پدافند غیرعامل، در آینده از کشمکش و چالش بر سر آب در مناطق مرزی جلوگیری نمود.
خلاصه ماشینی:
با اعلام بيطرفي کشـور ترکمنسـتان در سـال ٢٠٠٥ امنيـت اين مرزها تا حدودي برقرار شد ولي همچنان درگيري هاي مرزنشينان بر سر حقابه رودخانـه مرزي سومبار و چندير از سرشـاخه هـاي رودخانـه اتـرک ادامـه دارد ايـن مسـئله بـه همـراه تغييرات مرزي رودخانه ها در اثر سيلاب ها دوره اي باعـث چـالش هـاي محيطـي فراوانـي در اين خطه محروم کشور شده است که نيازمند بررسي و ارزيابي علـل و عوامـل جغرافيـاي و ژئومورفولوژيکي منطقه مـرزي مـذکور و تـأثير آن در امنيـت ، راهبردهـاي دفـاعي و رشـد توسعه اقتصادي کشور ضروري و مهم ميباشد.
در اين راستا از تمامي منابع اطلاعاتي اعم از نقشه ها، تصاوير ماهواره اي، مدل هاي جغرافيـاي و بازديدهاي صحرايي براي ارزيابي اين خطه بسيار مهم و استراتژيک از کشور استفاده شد تا مشخص شـود مهـم تـرين لنـدفرم هـاي حسـاس و اسـتراتژيک منطقـه در ارتبـاط بـا پدافنـد غيرعامل چيست ؟ و اين لنـدفرم هـا از ديـدگاه ژئومورفولـوژي چـه تـأثيري در راهبردهـاي دفاعي و امنيتي دار؟ مباني نظري ژئومورفولـوژي نظـامي امـروزه بـه يکـي از شـاخه هـاي علمـي پرکـاربرد در علـوم نظـامي تبديل شده و هرگونه عمليات آفندي و پدافندي بدون در نظر گرفتن ملاحظات آن منجر بـه شکست و نابودي است .
در مرحله بعـد توجه به اطلاعات گردآوريشده و بازديد ميداني اقدام به تهيه نقشه ژئومورفولـوژي نمـوده سپس با استفاده از الگوريتم هاي پيشرفته بر مبناي مدل رقومي ارتفاعي ٢ مناطق مناسب بـراي ديدباني و احداث تأسيسات ديدباني نظامي تعيين شد و درنهايت با اسـتفاده از روش تحليـل SWOT به ارزيابي هر يک از لندفرم هاي موجود در ناحيه مـرزي شـمال خراسـان شـمالي اقدام و نقش اين لندفرم ها در پدافند غيرعامل و ملاحظات امنيتي و دفاعي مـورد ارزيـابي و تحليل قرار گرفت .