چکیده:
ابنخفیف شیرازی، هم در روزگار خود و هم در میان سلاسل و طریقتهای پس از خود، از مشایخ تاثیرگذار تصوّف به شمار میرود. اقوال متعدّد او در آثار صوفیانه رسمی و استناد به سیره وی که به تدوین اولیانامهای برای او انجامید، میزان نفوذ شخصیت و آراء او را در انجمنهای اعتدالی تصوّف نشان میدهد. بررسی رسالهها و کتابچههای منسوب به وی از دیرباز مورد توجّه بوده و اغلب آنها تصحیح و منتشر شده است. در کتابخانه مرعشی (قم) دستنویس رسالهای به عربی وجود دارد که تاکنون شناسایی نشده است. در بازخوانی متن این رساله و پس از مقایسه با سایر آثار برجایمانده از ابنخفیف، روشن شد که با دستنویس اصیل و معتبری از «کتاب الاقتصاد» روبرو هستیم. سلسله اسناد موجود در آغاز این دستنویس نشاندهنده جایگاه والای این اثر در میان مشایخ پس از ابنخفیف است. در پایان، برخی اختلافها بین روایت نسخه مرعشی و دو نسخه مورد استفاده فلورین زوبیروی، مصحّح کتاب الاقتصاد، بیان خواهد شد.
Ebn-e Khafif of Shiraz is considered one of the highly effective Sufi <em>Sheikhs </em>among his succeeding Sufi orders. The presence of his numerous sayings in Sufi sources and frequent references to his <em>Sireh </em>(way of life), which led to the completion of his hagiography, demonstrates the influence of his personality and views on moderate Sufi societies. The study of the essays and tracts ascribed to him have since long been in the focus of attention and mostly amended and published. At the Mar’ashi Library (Qom) there is an Arabic treatise that has not been identified as yet. When examining the text of the treatise and comparing it with other surviving works of Ebn-e Khafif, it became clear that we were dealing with an authentic and important manuscript of the <em>Ketab al-eqtesad</em> (book of economics). The sequence of attributions mentioned in the beginning of this manuscript is indicative of the high status of this work among the Shaikhs after Ebn-e Khafif. Finally, some of the differences between the Mar’ashi manuscript and the two MSS used by Florian Sobieroj, redactor of the <em>Ketab al-eqtesad, </em>will be discussed.
خلاصه ماشینی:
پیش از او عباس اقبال، احتمالاً بهواسطۀ مشارکت در تصحیح «شدّ الازار» و توجّهی که در کنار علامه قزوینی به میراث بزرگان فارس داشت، به یکی از دستنویسهای مورد استفادۀ شیمل وقوف یافت و از آن رونوشتی برای خویش تهیه کرد که اینک به شمارۀ 5431 در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران نگهداری میشود (دانشپژوه، 1357: 7؛ منزوی، 1382: 2187).
چند دستنویس نسبتاً کهن از این رساله تاکنون شناسایی شده است که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد: دستنویس مجموعهای شمارۀ Or. 5321 کتابخانۀ بریتانیا مورّخ 801ق (دانشپژوه، 1348ب: 527)، دستنویس مجموعۀ بسیار پراهمیت شمارۀ 4792 کتابخانۀ ایاصوفیا مورّخ 813ق کتابتشده بهدست اسعد بن احمد بن محمد کاتب در شیراز، برگهای 342-346 مجموعه (الشیرازی، 1363: 284؛ حسینی، 1390: 589؛ درایتی، 1393: 22/788؛ فؤاد سزگین، 1380: 971)، دستنویس شمارۀ 4373 مرکز احیاء میراث اسلامی در قم مورّخ 881ق بخش سوم مجموعه (پیشتر متعلّق به مجموعه نسخههای خطی محدّث ارموی)، دستنویس شمارۀ 1880 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بخش دهم مجموعه (درایتی، 1393: 4/379) و چند دستنویس دیگر.
یک ترجمۀ فارسی نسبتاً قدیم نیز از این رساله در دست است که همراه متن عربی آن، توسط شیمل در بخش ملحقات سیرۀ شیخ کبیر، منتشر شده (الشیرازی، 1363: 284-308) و البته لازم است در آینده بر اساس سایر دستنویسهای برجایمانده و با در نظر گرفتن تحریرهای متفاوت آن، از نو تصحیح شود (برای مشخصات فیالمثل یک دستنویس دیگر، نک: مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند، 1365: 360).