چکیده:
این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با بررسی، تنظیم و جمعبندی آیات و روایات و بعضا مراجعه به تفاسیر، به بررسی نقش و تاثیر «خوشگمانی به خداوند»، در سعادت انسان پرداخته است؛ موضوعی که علیرغم اهمیت آن از منظر آیات و روایات، در برخی از آثار اخلاقی، آنچنانکه باید و شاید، مورد توجه و عنایت قرار نگرفته است. نشانهها و آثار حسنظن و نشانهها و عواقب سوءظن، از جمله مسائلی است که این مقاله به آنها پرداخته است. در آیات و روایات، تنها به خدا امید بستن و تنها از گناه خود ترسیدن، از جمله نشانههای حسنظن و بالارفتن توانایی بر تحمل مشکلات، رسیدن به آرزوها در دنیا و آخرت، نجات از عذاب الهی، قرار گرفتن در زمرة صدیقان و هم درجة پیامبران الهی شدن در بهشت، از جمله آثار حسنظن شمرده شده است. در مقابل، اموری همچون ترک ازدواج از ترس فقر، فال بد زدن و رذائلی همچون بخل، ترس و حرص، از جمله لوازم و نشانههای سوءظن به خداوند و بدبختی در دنیا و گرفتار شدن به عذاب الهی در آخرت نیز از جمله پیامدهای سوءظن به خداوند از منظر آیات و روایات است.
This article is a descriptive and analytical one, examining the role and effect of "optimism to God" on human’s bliss by examining, arranging and summarizing verses and narrations and sometimes references to interpretations; a matter which, despite its importance from the point of view of verses and narrations, has not received as much attention in some ethical works as it should. Signs and effects of trust, and signs and consequences of suspicion, are some of the issues covered in this article. In the verses and narrations, only hope in God and fear of sin alone, are included as the signs of trust, and enhancing the ability to endure problems, achieving desires in the world and in the hereafter, being saved from divine torment, being among the righteous, as well as being like the prophets of God in heaven, are among the effects. In contrast, from the perspective of verses and narrations, things like quitting marriage for fear of poverty, not having hope and being pessimistic, and vices like being stingy, fear and greed are included as the means and signs of being suspicious to God, and misery in the world and being caught in the doom of the hereafter are also the consequences.
خلاصه ماشینی:
در آیات و روایات، تنها به خدا امید بستن و تنها از گناه خود ترسیدن، از جمله نشانههای حسنظن و بالارفتن توانایی بر تحمل مشکلات، رسیدن به آرزوها در دنیا و آخرت، نجات از عذاب الهی، قرار گرفتن در زمرة صدیقان و هم درجة پیامبران الهی شدن در بهشت، از جمله آثار حسنظن شمرده شده است.
خوشگمانی، حسنظن، خداوند، بدگمانی، سوءظن، سعادت، دنیا، آخرت مقدمه یکی از موضوعاتی که بر اساس آیات و روایات، بسیار در سعادت انسان مؤثر است و با وجود این، کمتر مورد توجه قرار گرفته است، خوشگمانی به خداوند و پرهیز از هرگونه سوءظن به خدای متعال است.
ب. امید به بهشتی شدن بسیاری از بندگان خدا یکی از مصادیق بدگمانی به خداوند این است که خداوند، تنها گروه اندکی از بندگان خود را به بهشت میبرد و بیشتر آنان را در آخرت در دوزخ جای میدهد.
ب. رسیدن به آرزوها امام صادق( فرمود: «ثلاثة من تمسک بهن نال من الدنیا و الآخرة بغیته: من اعتصم بالله و رضی بقضاء الله و أحسن الظن بالله» (ابنشعبهحرانی، 1363، ص 316)؛ سه چیز است که هر کس به آنها تمسک جوید، به آرزوی خود در دنیا و آخرت میرسد: کسی که به خدا چنگ زند، به قضای الهی رضایت دهد و نسبت به خداوند خوشگمان باشد.
از امام رضا( نیز چنین روایت شده که فرمود: «گمانت را به خداوند نیکو ساز؛ زیرا خداوند تبارک و تعالی میفرماید: من، نزد گمان بنده مؤمن خویش هستم؛ اگر خیر باشد، خیر و اگر شر باشد، شر» (کلینی، 1429ق، ج 3، ص 184).