چکیده:
یکی از مباحث مهم که در سالهای اخیر وارد حوزه نقد و بررسی آثار ادبی و هنری شده، مبحث نشانهشناسی فرهنگی است. ارتباط رشد فرهنگی با تنفیذ نشانهها از مسائل قابل تامل در دستاوردهایی است که از مسیر تکنولوژی وارد حوزه مطالعات کودک و نوجوان شدهاست. توجه به ایجاد، ترویج و انتقال فرهنگ عاشورایی در میان نسل جوان در عصر فناوری و رسانه، سبب تولید نماهنگهای متعدّد و ارزشمندی برای گروه کودک و نوجوان در کشور ایران شده که اشعار و تصاویر موجود در آن از منظر معناشناسی نشانهها قابل تحلیل و نقد است.در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی تلاش شدهاست تا جنبههای بیرونی و درونی نشانههای دینی در نماهنگهای عاشورایی از زاویه «عینیّت دارندگی» و «انتقالدهندگی» بررسی شود. هدف از این بررسی، تعیین نقش نشانهها در ایجاد، انتقال و تداوم فرهنگ عاشورایی به کمک شعر و تصویر در نماهنگهای انیمیشنی به کودکان و نوجوانان بودهاست. یافتهها نشان میدهد در اغلب نماهنگهای منتخب، جنبههای بیرونی نشانههای دینی پیامهای مستقیمی دارند و سازندگان، آموزههای مشترکی را بر مبنای فرهنگ دینی- اجتماعی به کمک شعر و تصویر در اختیار کودکان و نوجوانان قرار دادهاند. از میان آموزهها به شهادتطلبی بیشتر پرداخته شده و بخش فراوانی از نشانهها در ارتباط با شرح ظلم و ستم به خاندان اهل بیت(ع) است. در بخش جنبههای درونی نشانهها، ضعفهایی دیده میشود که مهمترین آن، ایجاد محدودیت در ظرفیت خوانش است.
One of the important issues that has entered the field of literary and artistic criticism in recent years is the topic of cultural semiotics. The relationship between cultural growth and symptoms is one of the most controversial issues that has entered the field of child and adolescent studies through technology. Considering the creation, promotion and transfer of Ashura culture among the younger generation in the era of technology and media, has produced numerous cliparts for the children and teenagers in Iran. The semantics of signs in lyrics and images of clip art can be analyzed and criticized. In this paper, we used a descriptive-analytical method to examine the outer and inner layers of the signs in the Ashura clip art in "Object Objectivity" and "Transmission". The purpose of this study is to determine the role of signs in the creation, transfer and continuation of Ashura culture by means of poetry and illustration in animated cliparts for children .The findings show that in most of the selected cliparts, the outer layers of the signs have direct messages, and the creators have put in place shared doctrines based on social religious culture with the poetry and the image for children. Among the main teachings of Ashura are a more martyrdom and a significant part of the signs associated with the oppression of the Prophet Muhammad's family. There are weaknesses in the inner layers of the signs, the most important of which is the limitation in the capacity to extract.
خلاصه ماشینی:
توجه به ایجاد، ترویج و انتقال فرهنگ عاشورایی در میان نسل جوان در عصر فناوری و رسانه ، سبب تولید نماهنگ های متعدّد و ارزشمندی برای گروه کودک و نوجوان در کشور ایران شده که اشعار و تصاویر موجود در آن از منظر معناشناسی نشانه ها قابل تحلیل و نقد است .
گروهی جایگاه رسانه در انتقال فرهنگ دینی به کودکان را در مرحلۀ سوم زندگی آنان قرار داده اند (شاه آبادی و بیاتی، ١٣٩٣: ١٣٨)؛ اما واقعیت این است که رسانه های دیداری و شنیداری، همچون تلویزیون و نماهنگ های انیمیشنی در ایجاد و ترویج فرهنگ دینی، نشانه هایی را در الفاظ و تصویر با خود حمل میکنند که تأثیر فراوانی بر دریافت فرهنگی کودکان و نوجوانان دارد.
گرتز معتقد است که میان فرهنگ و نظامِ معنایی برخاسته از نشانه ها رابطه وجود دارد تا جایی که شناخت هر یک وابسته به دیگری است (Geertz ٬ ١٩٨٣: ٧٩)؛ بر این اساس میتوان گفت نظام نشانه های فرهنگ عاشورایی در کشور ایران در قالب نماهنگ ها به صورت کلام (شعر) و تصویر ارائه شده و از آنجا که «فرهنگ ، مجموعه ای از سازوکار، برنامه ها، دستورالعمل ها و قواعد برای ادارۀ رفتار است » (برسلر، ١٣٨٩: ٢٥١)، این نماهنگ ها از ذهنّیت فرهنگ اجتماعی کودکان و نوجوانان دور نیستند.
به دلیل ارتباط فرهنگ ایرانی با مقولۀ مقاومت و پایداری و برگزاری مراسم حسینی در ایام محرم ، خصوصاً در رسانه های جمعی، ذهن کودکان و نوجوانان با چنین مفهومی بیگانه نیست و نشانه های عینی ارائه شده به دلیل داشتن بار معنایی ایدئولوژیکی شناخته شده و جاری در سطح جامعه برای این گروه قابل دریافت است .