چکیده:
در روایات منقول از پیامبر و ائمه، طلاق، امری مبغوض تلقّی شده و افرادی که بدون دلیل موجه، همسرانشان را طلاق میدهند، نکوهش شدید شدهاند. منقولات زیادی در کتب روایی شیعه و اهلسنت و منابع تاریخی وجود دارد که امام حسن را مردی مطلاق معرفی کرده که با همسران زیادی ازدواج کرده و بدون دلیل خاصی آنها را طلاق داده است. این روایات با روایات مشهور دیگری که ایشان را سرور جوانان بهشت معرفی کرده و از مکانت والای دینی و پرهیزگاری ستودنی ایشان حکایت دارد تعارض دارد. بررسی کتب روایی اهلسنت نشان میدهد که مطلاق بودن ایشان در هیچ یک از کتب سته مشهور حدیثی ایشان نیامده و تنها دو روایت در مصنف ابنابیشیبه در این باب یافت میشود که یکی از راویان این روایات متهم به غفلت و توهم بوده است. روایات موجود در کتب روایی شیعه نیز با وجود زیاد بودن نسبی آنها، به جهت ضعف سندی یا مجهول بودن راوی یا ضعیف بودن راویان، قابل احتجاج نیستند. گزارشهای منقول در کتب تاریخی نیز اولاً با فاصله زیاد از زمان حیات امام حسن نگاشته شدهاند و ثانیاً به جهت عدم اتصال سند، ضعف راوی و اشکالاتی از این دست، قابل استناد نیستند. بنابراین میتوان گفت: با توجه به روایات صحیح مبنی بر تقید امام حسن به فرامین شرعی و احتراز ایشان از محظورات و حتی مکروهات و نیز عدم صحت روایات مبنی بر مطلاق بودن امام حسن، انتساب این صفت به ایشان خلاف واقع بوده و از مشهوراتی است که مبنای علمی ندارد.
خلاصه ماشینی:
امام حسن(، طلاق، مطلاق، ازدواج، راوی طرح مسئله در احادیث نبوی و روایات منقول از ائمه، از یک طرف، امام حسن( سرور و سالار جوانان اهل بهشت نامیده شده و پیشوایی مصلح و وارسته از خاندان اهلبیت( معرفی گردیده که بیشترین شباهت را به پیامبر( داشته و محبوب ایشان بوده است و از طرف دیگر در برخی منابع روایی و گزارشهای تاریخی، گفته شده که ایشان با زنان زیادی ازدواج میکرده و بدون وجود دلیل موجهی آنها را طلاق میداده تا جایی که پدر ایشان از این کارشان به ستوه آمده و در ملأ عام و بر فراز منبر، مردم را از به ازدواج در آوردن دخترانشان به فرزند خویش منع کرده است.
اگر متون کهن تاریخی را که به ذکر نام فرزندان امام حسن( پرداختهاند، بررسی کنیم، درمییابیم که تعداد این اسامی، حداکثر 25 نفر بوده است که نام هر کدام از آنها در برخی از منابع و به شرح زیر آمده است: حسن، زید، طلحه، قاسم، ابوبکر، عبدالله، عمرو، عبدالرحمن، حسین الاثرم، محمد، یعقوب، اسماعیل، عمر، حمزه، جعفر (ابنحزم، 1403ق، 1/38) و امحسن و امحسین و امعبدالله و فاطمه و امسلمه و رقیه (طبرسی، 1390ق، 213؛ مجلسی، 1403ق، 44/163؛ مفید، 1413ق، 2/20؛ جمعی از نویسندگان، 1422ق، 18) و احمد و عقیل و عبیدالله و بشر (جمعی از نویسندگان، 1422ق، 18).