چکیده:
اقلیتهای دینی ساکن ایران، با آیینها و باورهای متفاوتشان، در شکلدهی به زیستجهان تاریخی مشترک و غنا و تکثر فرهنگی ایرانی سهیم بودهاند. کوششهای ایشان برای حفظ هویت و بقا در میان اکثریتی دیگرکیش، گاه در حوزههای شغلی و حرفهای هم نمود یافتهاست. در آنچه میآید، عمدتا با تکیه بر گزارشها و نگارشهای سیاحان غیرایرانی، که نوعا جزئیات بیشتری را از زندگی اقشار عامه و عموم اقشار بازتاب دادهاند، و نیز بر پایه شماری از اسناد و مدارک درباره زرتشتیان، بهعنوان اقلیتی ریشهدار و باسابقه در ایران، کوشش شده حرفهها و پایگاههای عمده و معروف درآمدی ایرانیان زرتشتی در دوران قاجاری، روشن شود. نتیجتا، این مشاغل و پایگاهها در حوزههایی حرفهای که زرتشتیان به تاثیر سنت یا ساختارهای صنفی محلی بیشتر به آنها میپرداختهاند، همچون تنجیم یا مشاغل غالبا یدی باغبانی و بنّایی و ابریشمتابی و پشمبافی، یا مشاغلی که وجاهت عمومی یا کارورزان مسلمان بهنسبت کمتری را شامل میشدهاند، همچون صرافی و شیرکچیگری، گونهبندی و افزونبرآنها، حرفههایی هم که بهعلت برخی محدودیتها زرتشتیان از ورود به آنها منع میشدهاند، همچون پیشههای نظامی و انتظامی یا مشاغل دیوانی، معرفی شدهاند.
Religious minorities of Iran have mainly participated in constituting Iranian historical communal lifeworld and cultural enrichment. Their endeavors to retain their identity and existence among an other-religion majority have occasionally been reflected in occupational and professional domains. In the present article, the main and prominent occupations and walks of life of Qajarid Iranian Zoroastrians, as followers of an ancient and genuine religion, have been investigated mainly based on the non-Iranian authors’ accounts and travel logs which typically comprise more details of life of popular classes. Besides, some documents about the Zoroastrians of the mentioned period have been used. In consequence, Zoroastrians’ main occupations have been categorized in the labors such as gardening, masonry, and silk weaving, which Zoroastrians do based on familial or local traditions, or careers like currency exchanging and winemaking, which have not been admirable in Muslims’ common sense. Furthermore, occupations which have somehow been forbidden for Zoroastrians, such as martial jobs, have also been described.
خلاصه ماشینی:
١ با اين همه ، از مجموع اين منابع و به ويژه گزارش ها و سفرنامه هاي سياحان غيرايراني و برخي اسناد و مدارک راجع به زرتشتيان دوران قاجاري، کـه اتکـاي عمـدة پـژوهش حاضر بر آن ها بوده است ، اگرنه دربارة تمامي مشاغل و جزئيـات حرفـه اي، دسـت کـم راجع به رايج ترين و معروف ترين پيشه هـايي کـه زرتشـتيان بـه آن هـا مشـتغل و شـهره بوده اند، تصويري حاصل ميشود که به عنوان بخشي از تاريخ اجتماعي و نيز اقتصـادي ايشان حائزاهميت است .
در بسـياري از نوشـته هـا و گـزارش هـاي سياحان غيرايراني، باغباني و زراعت پيشگي زرتشـتيان ايـران از نخسـتين وصـف هـايي است که از ايشان به دست داده اند و به ويژه ، باغبان هاي زرتشتي بـاغ هـاي تهـران دورة قاجاري در اين نوشته ها شهرت داشته اند؛ چنان که دالماني، در بخش کوتاهي بـا عنـوان «مشاغل زرتشـتيان » در سـفرنامه اش (٨٠٤)، شـغل باغبـاني را در تهـران «منحصـر» بـه زرتشتيان دانسته و ويشارد (١٨١) تعداد باغ هاي زيبايي را که در تهران باغبان زرتشـتي نداشته اند، «بسيار اندک» گفته است .