چکیده:
با دقت در آثار قرآنپژوهان غربی شاهد اختلاف دیدگاههای ایشان هستیم که عمدتا ناشی از اختلاف در مبانی و پیشفرضهای اختصاصی آنهاست. در ارزیابی دیدگاههای مستشرقان، بیش و پیش از نقد نتایج، باید به تحلیل مبانی آنها پرداخت. این یک اقدام زیر بنایی و آکادمیک در تحقیقات قرآنی غربیان است که مورد توجه واقع نشده است. جیمز بلمی از مستشرقان تجدید نظرطلب است که «نقد متن قرآن» را به عنوان یک روش برگرفته از کتاب مقدّس، مطرح کرد و در تألیفاتش به تشخیص خطاهای نوشتاری قرآن و اصلاح آن واژگان و جایگزینی واژه جدید پرداخت. در نوشتار پیش رو پس از تبیین مبانی روش نقد متن قرآن توسط این قرآنپژوه غربی، به ارزیابی این مبانی و پیشفرضها با تکیه بر نظریات آیتالله فاضل لنکرانی پرداخته شد. با بررسیهای صورتگرفته در آثار جیمز بلمی مشخص شد، دیدگاه وی دو مبنای «وقوع خطا در قرآن و لزوم اصلاح آن خطاها» و «اصالت متن مکتوب قرآن» استوار است. مبانی جیمز بلمی بر اساس تواتر شفاهی قرآن قابل نقد جدی است؛ چرا که انتقال قرآن بیش از متن مکتوب، متّکی بر سنّت شفاهی بوده است. روش مقاله توصیفی ـ تحلیلی است.
Through a careful look at in the works of Western Qur'anic scholars, we see differences in their views, largely due to differences in their specific principles and presumptions. In evaluating the views of the Orientalists, one must first analyze their thought foundations before critiquing the results. This is an underlying and academic measure in Western Qur'anic research that has not been addressed. James Bellamey is a revisionist scholar who introduced "Critique of the Text of the Qur'an" as a Bible-based approach, identifying errors in the writing of the Qur'an and correcting the vocabulary and replacing it with new words. In the following article, after explaining the fundamentals of the method of criticizing the text of the Qur'an by this Western Qur'anic scholar, these principles and assumptions are evaluated based on Ayatollah Fazel Lankrani's viewes. From the reviews made over James Bellamy's works, his view is based on two points: "the occurrence of an error in the Qur'an and the necessity of correcting those errors" and "the authenticity of the written text of the Qur'an". James Bellamy's foundations can be firmly criticized based on the oral narattion of the Qur'an, since the transmission of the Qur'an was based on oral narattion rather than written text. The method of this paper is descriptive-analytical.
خلاصه ماشینی:
جیمز بلمی از مستشرقان تجدید نظرطلب است که «نقد متن قرآن» را به عنوان یک روش برگرفته از کتاب مقدّس، مطرح کرد و در تألیفاتش به تشخیص خطاهای نوشتاری قرآن و اصلاح آن واژگان و جایگزینی واژه جدید پرداخت.
چنانکه از تعریف جیمز بلمی برمیآید، پیشفرض اصلی منتقد متن وقوع اشتباهی در متن قرآن است که وی پس از بررسی چرایی و چگونگی این رخداد، به اصلاح خطاهای موجود میپردازد؛ بنابراین وی روند نقد متن قرآن را شامل دو مرحله زیر میداند: الف) اثبات اینکه واژه مورد نظر به لحاظ زبانشناسی، سیاق و...
جیمز بلمی وقوع اشتباه و خطا در هنگام استنساخ و گردآوری قرآن را به عنوان نخستین مبنایش در تحقیقات نقد متن خود مطرح کرده و انتقال وفادارانه مصحف عثمانی در طول 1300 سال با وجود اشتباهاتش را دلیلی بر تقدّس آن برای مسلمانان دانسته است.
در ارتباط با مبنای نخست باید گفت وقوع اختلافات نگارشی در متن مکتوب قرآن موضوع جدیدی نیست که جیمز بلمی به تازگی آنرا کشف کرده باشد؛ خواه طبق نظر اکثر علمای مسلمان در زمان عثمان تدوین شده باشد و خواه طبق دیدگاه دانشمندانی همچون آیتالله خویی و آیتالله فاضل لنکرانی در زمان پیامبر، تدوین شده باشد.
آنچه نظر جیمز بلمی را مورد خدشه قرار میدهد، اصل وقوع اختلافات نگارشی که از آن به خطا یاد کرده است، نیست؛ بلکه جواز اصلاح آن خطاهای ادّعایی است که از همان زمانهای نخستین، چه ائمه اطهار( و چه علمای مسلمان تجویزی نسبت به آن صورت ندادهاند.
تواتر قرآن و عدم تواتر قرائات، از مهمترین موضوعاتی است که میتوان از طریق آن، مبانی و نظریات جیمز بلمی و دیگر مستشرقان در زمینه نقد متن قرآن را مورد خدشه قرار داد.