چکیده:
هر بار که در اقیانوس عمیق اندیشه مولوی غور میکنیم، وجهی نو در مقابل دیدگانمان ظاهر میشود که گویی اولین باری است که با چنین تفکری آشنا میشویم اما، این بار تحیر، افزونتر است چراکه، مکتب اخلاقی جدیدی که با نام اخلاق مراقبت، در قرن نوزده و بیست میلادی با پیشر فتهای روانشناختی و روان کاوی انسان در اروپا مطرح است، مولوی قرنها قبل بدان دست یافته و موشکافانه و البته جامعتر آن را طرح مینماید و همین یک نکته برای توجیه اعجازآمیز بودن مکتب اخلاقی وی، که هنوز هم سرمشق آموزههای اخلاقی است، کفایت میکند.
یکی از رهیافتهای اخلاق مراقبت[1]، عاطفهگرایی است که در این مقال، نحوه طرح آن در آثار مولوی، با برجسته سازی این نکته که عاطفهگرایی اخلاقی مولوی با خدا آغاز و به خدا میانجامد، مورد تعمق قرار گرفته حال آن که، مبنای عاطفه در مکتب اخلاقی غربی، بر عاطفه مخلوق متکی است، جای تامل دارد.
خلاصه ماشینی:
»(گیدنز، 1377: 541) مسئلهای که در اینجا مطرح میشود عبارت است ازاین که، توصیههای اخـلاقی، به عـنوان گـزارهها و آموزههایی بیجان در میان فضا یا بـر روی صـفحة کاغذ که اخلاق توصیهمدار یا ذهنی نامیده میشوند، دارای چنان جـذابیت و طـراوت و اقتداری هستند که بتوانند بر غرایز انسان که مولوی از آن با عنوان خار یاد میکند و به ویژه بـر تـمایلات عنانگسیختۀ انسان آزادی خواه و فرهنگ خـودبـنیاد امروز، مهار بزنند؟ {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} پیشتر گفتیم که اساس اخلاق مولوی بر آموزههای تربیتی دینی است حال آن که امروز اخلاق دینی نیز، در عمل، به میزان بالایی از اصل خود فاصله گرفته و در روش گاه بـه سـمت اخـلاق دنیوی یونانی متمایل شده است، اما مـدعای مـا ایـن اسـت کـه اخـلاق اصیل دینی، یقینا دارای راه و رسمی ویژه و واجد توانشهای عظیم و نیروهای نهفته و هنوز آزاد نشدهای است که نباید بر آن چشم بست و استاد اخلاق به وضوح آن را دریافته؛ توانشهایی که میتوان آن را به مثابه ارمغانی به دستان محتاج و نوجوی جـهان امروز عرضه کرد.
1- عشق ضامن تبعیت مرید از مراد مولوی با شناختی که از انسان دارد دریافته که برای رستگاری انسان نباید صرفا به عقل او اتکا نمود بلکه، آنچه در این وادی، موجب حصول اطمینان کامل است استفاده از دل اوست که مقر حب است بنابراین، آن گونه که خود در جای جای مثنوی اشاره میکند، اخلاق اسوه مدار مبتنی بر تعالیم اسلامی را بر اخلاق توصیه مدار بیجان و محدود ذهنی ترجیح میدهد.