چکیده:
منظومة گلشن راز شبستری را به حق میتوان یک دورة کامل عرفان نظری و حتی شناسنامة عرفان نظری دانست. این کتاب بهرغم اختصار در حجم و تعداد ابیات، مضامین بلند و عمیق عرفانی را به شایستگی تبیین کرده و همین امر، فهم دقیق محتوای آن را حتی برای اهل فن نیز بسیار دشوار نموده است؛ لذا شرحهای بسیار زیادی بر آن نوشته شده و این نوشتار درصدد آن است که ضمن معرفی مهمترین شروح گلشن راز، به اختصار به نقد و بیان اهم ویژگیهای آنها بپردازد. در نتیجه میتوان گفت در میان مهمترین شرحهایی که در این پژوهش مطالعه شدهاند، شرح مفاتیح الاعجاز، هم به لحاظ پرداختن به تمام ابیات گلشن و هم به لحاظ عمق مطالب برجستهترین و تأثیرگذارترین شرح به شمار میآید که شروح پس از آن کمابیش وامدار آن هستند.
خلاصه ماشینی:
این کتاب بهرغم اختصار در حجم و تعداد ابیات، مضامین بلند و عمیق عرفانی را به شایستگی تبیین کرده و همین امر، فهم دقیق محتوای آن را حتی برای اهل فن نیز بسیار دشوار نموده است؛ لذا شرحهای بسیار زیادی بر آن نوشته شده و این نوشتار درصدد آن است که ضمن معرفی مهمترین شروح گلشن راز، به اختصار به نقد و بیان اهم ویژگیهای آنها بپردازد.
(سميعي، 1395: 193) شيخ شبستري در اين مثنوي نهتنها پاسخ پرسشهاي هروي را داده است، بلكه به امثال و شواهد و بيان ديگر، آن را آراسته است؛ چنانكه ميتوان گفت گلشن راز از بهترين رسالههاي موجز دربارة مبادي تصوف است.
(همان: 101 و 104) گلشن راز حاوی کلیدی است برای فهم مهمترین مبحثی که در عرفان ابن عربی مطرح شده است؛ یعنی وحدت وجود و خود این مبحث، مدار همة مباحث دیگری است که در آثار محیالدین، به خصوص در کتاب فتوحات مکیه بررسی شده است.
(همان: 51) اين شرح هم از جنبة تاريخي حايز اهميّت است و هم از حيث مضمون و محتوا بسيار ارزشمند و ازجمله شروح مؤثر و مفيد گلشن راز بهشمارميآيد كه شاه داعي آن را مطابق نظرية وحدت وجود ابن عربي تفسير كرده است.
3- استناد به شعر شعرای دیگر که در سایر شروح گلشن راز رایج است، در شرح اردبیلی بهندرت دیده میشود و به جای آن برای توضیح و تفهیم معنی بیت، از اشعار خویش استفاده کرده است که تعداد این ابیات حدود دوهزار بیت است.