چکیده:
علیرغم توسعه علم باستانشناسی و تحقیقات مرتبط با آن در دهههای اخیر، جایگاه "باستان شناسی تاریخی"، به عنوان یکی از پیشروترین شاخههای این علم، در پژوهشهای مربوط به تاریخ ایران چندان برجسته نیست. بیتردید میتوان بافت قدیم شهر تهران را کانون ظهور اصلیترین رویدادهای تاریخی سدههای معاصر ایران به حساب آورد. یکی از نهادهایی که در 14 خرداد 1329 در عرصه سیاسی ایران ظاهر شد «جمعیت ایرانی هواداران صلح» بود که ساختمان این نهاد موسوم به «خانه صلح» در درگیریهای واقعه 14 آذر 1330 ویران و برای همیشه متروک گردید؛ لیکن هیچ یک از منابع تاریخی محل دقیق این خانه را مشخص نساخته بودند. درادامه عملیات مرمت و احیای بافت تاریخی تهران و به منظور خواناسازی فضاهای تخریب شده شهری، کاوشهای باستانشناسانه در یکی از مشهورترین مجموعههای تاریخی محله لاله زار (خانه اتحادیه) به انجام رسید. در عملیات مرمت و کاوش سال 1394 در این مجموعه تاریخی بقایای یک ساختمان تخریبشده به دست آمد که با توجه به شعارها و دیوارنوشتههای موجود مشخص شد که این بنای تخریب شده همان باشگاه اعضای جمعیت ایرانی هواداران صلح (خانه صلح) است. در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا در پاسخ به این پرسش که باستانشناسی تاریخی چگونه میتواند چشم اندازهای جدیدی از یک واقعه تاریخی را در اختیار پژوهشگران تاریخ قرار دهد، گزارشی از کشف بنای گم شده مذکور ارائه شود.
خلاصه ماشینی:
کشف بنای موسوم به «خانۀ صلح»در کاوش مجموعۀ تاریخی اتحادیه: روایتی باستانشناسانه از درگیریهای واقعۀ 14 آذر 1330 تهران حسن کریمیان 1 محمد غلامنژاد 2 ، علی نعمتی آبکار 3 ، یاسر جعفری مورکانی 4 چكيده بهرغم توسعۀ علم باستانشناسی و تحقیقات مرتبط با آن در دهههای اخیر، جایگاه «باستانشناسی تاریخی»، بهمنزلۀ یکی از پیشروترین شاخههای این علم، در پژوهشهای مربوط به تاریخ ایران چندان برجسته نیست.
در عملیات مرمت و کاوش سال 1394 در این مجموعۀ تاریخی بقایای یک ساختمان تخریبشده به دست آمد که باتوجهبه شعارها و دیوارنوشتههای موجود مشخص شد که این بنای تخریبشده همان باشگاه اعضای جمعیت ایرانی هواداران صلح (خانۀ صلح) دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه تهران (نویسندة مسئول)،hkarimi@ut.
در شهریور سال 1393، بخشی از مجموعه خانۀ اتحادیه (در قسمت شمالی ورودی کوچۀ باربد)، که از اوایل دهۀ 1370 به کارگاههای شیشهبری و غیره تبدیل شده بود، در آتش سوخت و درنهایت باتوجهبه اهمیت این مجموعۀ تاریخی و تخریب مداومی که قسمتهای باقیمانده از این مجموعۀ ارزشمند را تهدید میکرد، در مهر سال 1394، با تصویب شورای شهر تهران (سازمان زیباسازی شهرداری) این مجموعۀ تاریخی را از ورثه خرید و کار مرمت و کاوش باستانشناسانه، بهمنظور خواناسازی فضاهای مختلف آن، از تاریخ یکم آذر 1394 آغاز شد که به کشف بنای موسوم به خانۀ صلح انجامید.
5. نتیجهگیری اگرچه در متون و اسناد مربوط به سالهای ملیشدن صنعت نفت و اواخر دهۀ سی بهکرات به انجمن ایرانی هواداران صلح و فعالیتهای آن و خانۀ صلح اشاره شده، پیش از عملیات مرمت و آواربرداری و کاوش باستانشناسانه در مجموعه بناهای تاریخی اتحادیه هیچ اطلاعی از این بنا در دست نبود و تنها به ویرانی آن در واقعۀ 14 آذر 1330 اشاره شده بود.