چکیده:
چکیده بررسی دو گزارش اخیر «شاخص عملکرد محیط زیست» دانشگاه ییل که در سالهای 2014 و 2016 منتشر شدهاند نشان از آن دارد که رتبه کشورهای خاورمیانه در این دو دوره با روند نزولی مواجه بوده است. هدف پژوهش حاضر بررسی دلایل عقبگرد و ناپایداری سیاستهای زیست محیطی سه کشور مهم خاورمیانه یعنی ایران، ترکیه و عربستان، در این گزارش ها بوده است. بررسی برنامه های توسعه، سیستم مدیریتی و نظامهای فرهنگی و سیاسی حاکم بر این سه کشور نشان میدهد که عوامل متعددی سبب ناپایداری وضعیت محیط زیست در آنها گردیده است. در برنامه پنجم توسعه ایران و برنامه نهم جمهوری ترکیه، محیط زیست از موقعیت کاملا حاشیه ای برخوردار بوده و جایگاه بسیار مختصری را به خود اختصاص داده است. البته این امر در مورد عربستان سعودی چندان صدق نمیکند. نقش برجسته شخصیتها و نه ساختارها و قوانین در مدیریت محیط زیست و نیز قدرت گسترده دولت در این کشورها و در مقابل ضعف و ناکارمدی نهادهای مدنی زیست محیطی از دیگر مسائلی است که در هر سه کشور سبب عدم بهبود و پایداری وضعیت محیط زیست گردیده است، هر چند وضعیت عربستان در این دو حوزه از دو کشور دیگر وخیم تر است. نفت خیز بودن کشورهای خاورمیانه و یارانه های بالای انرژی نیز منجر به تولید گازهای سمی و آلودگی هوا گردیده است. ایران و عربستان در این زمینه عملکرد ضعیفتری نسبت به ترکیه داشتهاند و با ادامه پرداخت یارانه های انرژی، نقش بیشتری در آلودگی محیط زیست دارند.
Two recent report "environmental performance" Yale University in the years 2014 and 2016 has been published showing that the number of Middle Eastern countries in these two periods with the downward trend faced. This study examines three important reasons for environmental policy setback and instability in the Middle East, Iran, Turkey and Saudi Arabia. Review development programs, management system and cultural and political systems of the three countries suggest that several factors may have been in an unstable environment. In Iran's Fifth Development Plan and the Ninth Plan of the Republic of Turkey, the status of the environment has quite marginal position and The place is very brief account. Of course, this does not apply in the case of Saudi Arabia. Embossed characters and not the structures and rules on environmental management and the power of government in these countries versus, The weakness of environmental civil society is other issues that dysfunction in all three countries has been a lack of improvement and environmental sustainability. Although the Saudi Arabia situation in these two areas is worse than the other two. The oil-rich Middle East and energy subsidy also leading to the production of toxic gases and air pollution. Iran and Saudi Arabia in this area have had a poorer performance than Turkey and with continued energy subsidies, have a greater role in polluting the environment.
خلاصه ماشینی:
ناپايداري زيست محيطي در خاورميانه و چالش هاي سياستگذاري مديريتي و فرهنگي : مطالعه مقايسه اي ايران ، ترکيه و عربستان دکتر ايران غازي استاد گروه جغرافياي دانشگاه اصفهان دکتر اعظم ملايي عضو دانشگاه آزاد اسلامي ، باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان ، واحد شهررضا، شهررضا، ايران چکيده بررسي دو گزارش اخير «شاخص عملکرد محيط زيست » دانشگاه ييل که در سـال هـاي ٢٠١٤ و ٢٠١٦ منتشر شده اند نشان از آن دارد که رتبه کشورهاي خاورميانه در اين دو دوره با روند نزولي مواجه بوده است .
با اين وجود در برنامه نهم توسعه عربستان سعودي که سال هاي ٢٠١٠ تا ٢٠١٤ را پوشش مي دهد و شامل سي و چهار ماده کلي است ماده دوازدهم به طور کلي به مباحث محيط زيست و توسعه پايدار اختصاص يافته و روشها، سطوح و بودجه مشخصي براي اين امر در نظر گرفته شده است (Brief Report On The Ninth Development Plan) و در اين زمينه عربستان سعودي در جايگاه برتري نسبت به دو کشور ديگر قرار دارد.
يعني حق شهروندوندان اروپايي جهت اقامه دعوا در اعتراض به مشکلات زيست محيطي حتي در ديگر کشورها (٩ :٢٠١١, Alge and Konrad ,Andrusevych ) ايجاد معيارهاي آرماني فوق در اروپا در حالي است که در اغلب کشورهاي در حال توسعه خاورميانه از جمله ايران ، ترکيه و عربستان ، دولت ها حجم قابل توجهي از تصدي گري امور را در زمينه هاي مختلف در اختيار دارند و بخش خصوصي و جامعه مدني در آنها حضور و بروز چنداني ندارد (کاتوزيان ، ١٣٧٧).