چکیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر پروژههای آبخیزداری بر کیفیت زندگی در نواحی روستایی شهرستان بابل انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق را 5225 نفراز سرپرستان خانوار در 8 روستای هدف پروژههای آبخیزداری در شهرستان بابل تشکیل دادند که از طریق فرمول کوکران 300 نفر به عنوان نمونههای این تحقیق انتخاب گردید. نمونهها از طریق انتساب متناسب در بین سه گروه روستا با اقدامات پیشرفته، متوسط و ضعیف آبخیزداری انتخاب شدند. نمونهگیری دورن روستاها به شیوه تصادفی ساده بود. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه بود که روایی صوری و محتوایی آن بر اساس نظر کارشناسان محلی و اساتید دانشگاهی تایید شد و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای سازههای مختلف تحقیق بین 68/ 0 تا 96/ 0 مورد تایید قرار گرفت. نتایج آزمون t تک نمونهای نشان داد که در گروه روستاهای با اقدامات آبخیزداری پیشرفته و متوسط سطح کیفیت زندگی کمتر از حد متوسط است. در حالی که در گروه روستاهای با اقدامات آبخیزداری ضعیف سطح کیفیت زندگی بیشتر از حد متوسط است. مولفههای چهارگانه کیفیت زندگی از طریق آزمون F مستقل بین سه گروه روستاها مقایسه شد. نتایج نشان داد که وضعیت مولفه اقتصادی و فیزیکی- کالبدی و محیطی-حفاظتی در روستاهای با اقدامات آبخیزداری ضعیف بهتر از دو گروه دیگر است. در حالی که نتایج ارزیابی مولفه اجتماعی نشان داد که وضعیت در روستاهای با اقدامات آبخیزداری پیشرفته بهتر از دو گروه دیگر است. نتایج این تحقیق بیانگر عدم تاثیر اجرای پروژههای بزرگ آبخیزداری با تاثیر بلندمدت بر کیفیت زندگی در نواحی روستایی است. به علاوه پروژههای کوچک بیولوژیکی که تاثیر عینی و محسوسی بر فعالیتهای معیشیتی دارند بیشتر بر سطح کیفیت زندگی روستاییان تاثیر داشته است.
This study aimed to assess the impact of watershed management projects on quality of life in rural areas of Babol County. The statistical population includes 5225 heads of households in eight villages targeted for watershed management projects in Babol County in which 300 samples were selected by Cochran Formula. Based on appropriate allocation among three groups of villages with strong, medium and weak watershed management activities samples were selected. Random sampling method was used to select head of households within villages. A questionnaire was used in order to collect data and its face and content validity was verified using comments of faculty members and local experts and reliability of the questionnaire was confirmed according to calculate Cronbach's alpha between 0.68 to 0.96. Results of one-sample t-test showed that quality of life level in villages with strong and medium watershed management activities were lesser than average. While in villages with weak watershed management activities the level of quality of life was greater than average. Five components of quality of life were compared among three groups of villages through one-way ANOVA test. Result showed that average means of economical, physical and environmental components in villages with weak watershed management activities were better than two other groups. While assessing social components showed that the situation in villages with strong watershed management activities was better than other two groups. The results of this research revealed that large watershed management projects with long-term effect have on contribution on quality of life in rural areas. Moreover small biological projects which objective and tangible effect on livelihood activities has more contribution on quality of life in rural areas.
خلاصه ماشینی:
نتایج تحقیق یزدانی و همکاران (١٣٨٨: ٨١) در خصوص ، ارزیابی اثرات اجتماعی-اقتصادی و زیست محیطی طرح های آبخیزداری زنجان رود نشان داد که طرح ساماندهی زنجان رود در کنترل سیلاب و افزایش سطح زیرکشت بسیار موفق بوده و در نتیجه آن میزان تولید و درآمد کشاورزان نیز افزایش یافته است .
جدول ٣- نتایج آزمون t تک نمونه ای برای بررسی مولفه های کیفیت زندگی در سه گروه روستاهای مورد مطالعه {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} *معنی داری سطح ٠/٠٥ و**معنی داری سطح ٠/٠١ - مقایسه میانگین مولفه های کیفیت زندگی در میان سه گروه روستای مورد مطالعه : نتایج آزمون F مستقل نتایج آزمون F نشان داد که وضعیت مولفه اقتصادی در روستاهای با اقدامات آبخیزداری ضعیف بهتر از روستاهای با اقدامات آبخیزداری پیشرفته و در این گروه از روستاها نیز بهتر از گروه روستاهای با اقدامات آبخیزداری متوسط بوده است (جدول ٤).
جدول ٥- مقایسه میانگین شاخص های مولفه اقتصادی در میان روستاهای مورد مطالعه (آزمون F مستقل ) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} *معنی داری سطح ٠/٠٥ و**معنی داری سطح ٠/٠١ - مقایسه میانگین شاخص های مولفه اجتماعی در میان روستاهای مورد مطالعه نتایج حاصل از بررسی شاخص دانش و آگاهی نشان داد که در روستاهای با اقدامات آبخیزداری پیشرفته بیش تر از روستاهای با اقدامات آبخیزداری متوسط و در این گروه از روستاها نیز بیش تر از گروه روستاهای با اقدامات آبخیزداری ضعیف بوده است (جدول ٦).