چکیده:
امروزه نحوه دفع، مکانیابی و مدیریت صحیح محل دفن مواد زاید به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی شهری تبدیل شده است. مشکل جستجوی یک محل مناسب برای دفن پسماندهای جامد به علت وجود عوامل و پارامتر های متعدد موثر در این امر، از جمله مسائل پیچیده، پر هزینه و وقت گیر به شمار می رود. سیستمهای تصمیم گیری چند معیاره و سیستم اطلاعات جغرافیایی تکنیکی کارآمد برای مدیریت وکاربرد دادههای مختلف مکانی هستند. لذا هدف این پژوهش بکارگیری روشی مناسب برای مکانیابی زیست محیطی محل دفن زبالههای شهری با استفاده از سیستم های تصمیم گیری چند معیاره و تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بر این اساس شهرستان بوکان به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق آن توصیفی- تحلیلی می باشد. شیوه گردآوری اطلاعات در آن، اسنادی، میدانی و نرم افزاری می باشد که با بهرهگیری از مدل ترکیبی روش های فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و میانگین گیری وزن دار ترتیبی (OWA)و معیارهای فاصله از آبهای سطحی، فاصله از شهر، فاصله از مراکز جمعیتی (نقاط روستایی)، فاصله از راههای ارتباطی، شیب و کاربری اراضی، مکان یابی بهینه برای دفن زبالههای شهری صورت گرفته است. یافته ها نشان داد در حدود 360 کیلومتر مربع معادل تقریباً 9 درصد از مساحت شهرستان بوکان برای دفن پسماند، کاملاً مناسب است که این محدوده ها در قسمتهای شمال و شمال شرقی شهرستان بوکان واقع شدهاند. شایان ذکر است، نتیجه کلی پژوهش حاضر حاکی از کارایی و انعطاف پذیری الگوریتم ترکیبی برای یافتن مکان بهینه جهت دفن مواد زاید شهری است.
Today the disposal, location and management of landfill waste of the city has become one of the environmental problems. Due to several influencing factors and parameters, the problem of finding a suitable location for disposal of solid waste has been considered as one of complex, costly and time consuming matters. Multi-criteria decision-making systems and geographic information systems are an effective technique for the management and application of different spatial data. The aim of this study is to use a suitable and an environment-friendly method for locating the landfill of the city by using multi-criteria decision and geographic information system techniques. Based on that, the city of Bookan was chosen as case study. This study is applicable and uses descriptive-analytic research method. The method in which data is collected, is based on documentation, field and software which by utilizing a hybrid model of Analytical Hierarchal Processes (AHP) and Ordered Weighted Average (OWA) methods, and standards based on, distance from surface waters, distance from city, distance from population centres (rural) distance from communicating roads, and the slope of the land, the optimal location for urban waste has been identified. The findings showed that about 360 square kilometres, equivalent to almost 9% of the city area is perfectly suited for landfill, these areas are located in the north and north-eastern parts of the city. It’s remarkable that the results of this study indicate the efficiency and flexibility of the hybrid algorithm for optimal space management of municipal waste disposal.
خلاصه ماشینی:
در زمینه مکان یابی محل دفع پسماند جامد با استفاده از GIS و روش های تصمیم گیری چند معیاره در جهان و ایران تحقیقاتی صورت گرفته که در ذیل به ارائه مختصری از موضوعات و نتایج آن ها پرداخته می شود: (١٩٩٦) Siddiqui et al در تحقیقی با موضوع کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی و GIS در مکان یابی محل دفن مواد زاید شهری برای منطقه کلیولند اوکلاهاما، چهار معیار نزدیکی به شهر، نوع کاربری زمین ، محدودیت خاک و عمق آب های زیرزمینی را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از مقایسه های زوجی وزن معیارهای مذکور را تعیین نمودند.
(Statistical Center, 2011 (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١: موقعیت شهرستان بوکان مواد و روش ها پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و روش گردآوری اطلاعات در آن ، اسنادی، میدانی و نرم افزاری می باشد که از مواد و داده های زیر برای تولید و تحلیل معیارهای مورد استفاده در پژوهش بهره گرفته شده است : استفاده از DEM١١ محدوده مورد مطالعه و تولید نقشه شیب در محیط ArcGIS، همچنین بهره گیری از داده ها و نقشه های موجود (نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی ، کاربری اراضی، راه های ارتباطی و شیب ) و رقومی کردن آن ها به منظور تهیه نقشه های فواصل و دسترسی ها به مراکز جمعیتی روستایی و شهری و منابع آب های سطحی، از طریق نرم افزار ArcGIS.