چکیده:
فرسایش آبی خاک یک پدیده طبیعی است که امروزه تحت تاثیر فعالیتهای انسانی، همانند تبدیل غیرمنطقی زمین و تخریب پوشش گیاهی، به یکی از مهمترین تهدیدات محیطزیستی در جهان تبدیل شده است. هدف پژوهش حاضر مدلسازی توزیع مکانی فرسایش آبی خاک در حوضه آبخیز قرهسو و بررسی اثر کاربری سرزمین و شیب بر میزان فرسایش و اولویت بندی لکههای احیای سرزمین بوده است. برای اولویت بندی نیز مهمترین لکهها از لحاظ حساسیت به فرسایش و تاثیر معیارهای سرزمین برآن شناسایی شدند. مدلسازی فرسایش توسط معادله جهانی هدررفت خاک اصلاح شده (RUSLE) و به کمک فنون GIS صورت گرفت. نتایج نشان داد میانگین فرسایش در حوضه آبخیز حدود 19 تن در هکتار در سال است. مناطق با فرسایش کم، متوسط و شدید به ترتیب 62، 26 و 12 درصد منطقه را تشکیل میدهند. بررسی اثر کاربری سرزمین و شیب اهمیت اثر متقابل این دوعامل در افزایش میزان فرسایش خاک به خصوص در زمینهای کشاورزی با شیبهای زیاد را نشان میدهد. برای اولویت بندی از روش تناسب ناحیهای سرزمین استفاده شد و 15 لکه دارای بیشترین حساسیت به فرسایش شناسایی گردید. نتایج این پژوهش مکان و اولویت انجام اقدامات جبرانی از قبیل تراسبندی، بانکت، احیاء و استقرار پوشش گیاهی و انجام طرحهای آمایش سرزمین جهت کاهش فرسایش و جلوگیری از اثرات سوء آن بر محیطزیست و اقتصاد منطقه را نشان میدهد.
Soil erosion is a natural process that has become a major global environmental threat as a result of human activities such as irrational land conversion and vegetation degradation. The purpose of this research is to model spatial distribution of likely soil erosion by water in Gharesoo watershed, assess the impacts of land use and slope on erosion rate, and identify soil erosion hotspots and prioritize them. For prioritization, the affected land patches with the highest potential and the effects of landuse and slope were studied. The Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) was used in conjunction with Geographic Information system (GIS) to model soil erosion. The average soil erosion in the watershed was 18.65 t ha-1 yr-1. The slight, moderate and severe erosion classes encompass 62%, 26% and 12% of the watershed, respectively. Assessing the impacts of land use and slope confirms importance of interaction between these factors in increasing soil erosion, especially in agricultural areas with steep slopes. Zonal land suitability was used to delineate 15 patches as hotspots of soil erosion based on the RUSLE outcome. The results of this research reveals location and priority of land patches for implementation of mitigation measures such as terracing and vegetation rehabilitation, along with land use planning to reduce erosion and prevent it's negative impacts on environment and economy.
خلاصه ماشینی:
هدف پژوهش حاضر مدل سازي توزيع مکاني فرسايش آبي خاک در حوضه آبخيز قره سو و بررسي اثر کاربري سرزمين و شيب بر ميزان فرسايش و اولويت بندي لکه هاي احياي سرزمين بوده است .
RUSLE يک روش پذيرفته شده جهاني است که مي تواند به عنوان يک مدل مناسب جهت پيش بيني و برآورد فرسايش خاک در مناطق گسترده و با پوشش و کاربري سرزمين مختلف مانند اراضي زراعي ، جنگل و مرتع مورد استفاده قرار گيرد :٢٠١٤ ,Rezaei et al ;١٥١ :٢٠١٤ ,Sun et al) ٩٨).
به کمک فنون سنجش از دور و سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS)، مدل RUSLE به عنوان يک مدل توزيعي برآورد هدررفت خاک نه تنها در مناطقي با شيب نسبتا کم ، بلکه در مناطقي با ساختار پستي و بلندي پيچيده تر نيز مورد استفاده قرار گرفته است Sun) ٤٢٧ :١٩٩٦ ,Desmet and Govers ;١٥٢ :٢٠١٤ ,et al).
با توجه به اين که عوامل تاثيرگذار در مدل RUSLE توسط 7- Universal Soil Loss Equation 8- Revised Universal Soil Loss Equation 9- Water Erosion Prediction Project 10- Soil Loss Estimation Model for Southern Africa 11- Erosion Potential Method 12- Chemicals Runoff and Erosion From Agricultural Management Systems 13- Soil and Water Assessment Tool داده هاي مکاني محاسبه مي شوند، فنون موجود در GIS ابزارهاي مفيدي جهت توليد، اصلاح و نقشه سازي آن ها هستند.