چکیده:
مفهوم «حفاظت محیطزیست» مفهومی مدرن به حساب میآید که با توجه به زادگاهش -غرب- دارای مبادی و مبانی معرفتی و فکری خاصی است که آن را به مثابه مسألهای اجتماعی و برآمده از جنبشهای اجتماعی معرفی میکند. مفهومی که در بطن خود ضمن توجه به احقاق حق گروههای به حاشه رانده شده، در پی القای تفکری است کثرتگرا که طیفهای مختلف فکری و سیاسی را در خود جای میدهد. این مفهوم، مفهومی است برآمده از فرایندهای دمکراتیک. اما در ایران به دلیل وجود دولت مطلقهی شبه-مدرن پهلوی جریان توسعه به صورت آمرانه و آن هم به نحوی گزینشی، دلبخواهی و کاریکاتوروار پیش میرفت. این پژوهش با بررسی اجمالی زمینه-های شکلگیری مفهوم حفاظت محیطزیست در غرب، ضمن نگاهی به ساختار مطلقه و شبه-مدرن دولت پهلوی نشان میدهد که تجددسازی آمرانه و گزینشی از یکسو منجر به اولویت تولید صنعتی و کشاورزی بر حفاظت محیطزیست شد، و از سوی دیگر مانع از حضور مردم در امر حفاظت محیطزیست گردید و همین عوامل در کنار عدم توازن در بخشهای مختلف توسعه، سبب پیدایش مسائل محیطزیستی از جمله آلودگی هوا-به عنوان مطالعه موردی این پژوهش- شد.
The concept of "environmental protection" is a modern concept which, according to its origin, has a specific epistemic and intellectual foundations that represent it as a social problem derived from social movements. A concept that, while paying attention to the rights of marginal groups, embraces a variety of intellectual and political ideas. This concept is derived from democratic processes. But in Iran, due to the existence of a despotic semi-modern state, the course of development was selective, arbitrarily and caricatured. This article with an overview on the context of the formation of the concept of environmental protection in the West, shows that the despotic semi-modern structure of the Pahlavi government on one hand, led to the priority of industrial and agricultural production on environmental protection and on the other hand, prevented people from attending to environmental protection. These factors, along with the imbalance in various sectors of development, caused the emergence of environmental issues, including air pollution, as a case study of this research.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس ، پژوهش حاضر درصدد است تـا بـا نگاهی به ظهور و گسترش مفهوم «حفاظت محیط زیست » در غـرب ، ضـمن بررسـی سـاختار دولت پهلوی به عنوان دولتی مطلقه و شبه مدرن ، به بررسی درک سیاست گـذران ایرانـی عـصر پهلوی از مفهوم حفاظت محیط زیست بپردازد و نشان دهد که اصـولا درک سیاسـت گـذران و برنامه ریزان ایرانی از مفاهیم توسعه و حفاظت محیط زیست چه بـوده اسـت ؟ و ایـن درک در پیوند با ماهیت دولت ، چگونه به سیاست گذاری های خاصـی در عرصـۀ کنتـرل آلـودگی هـای محیطی به ویژه آلودگی هوا به عنوان یکی از مسائل محیط زیستی منجر شد؟ آیا به جـز راهـی که دولت پهلوی برای سیاست های محیط زیستی و رهایی از آلودگی های محیطی برگزیـد، راه دیگری پیش پایش قرار داشت ؟ و آیا در ایران اجرای آن میسر بود؟ از آنجا که تاریخ محیط زیست در ایران کمتر مورد توجه قـرار گرفتـه اسـت ، بـه سـختی می توان کتابی را یافت که به مسائل تاریخی این عرصه پرداخته باشد و در بیـشتر آثـار تـألیف شده با موضوع محیط زیست و منابع طبیعی ، به جز مطالب تکراری که آن هـم در حـد مقدمـۀ ورود به بحث است ، نمی توان چیز زیادی یافت .