چکیده:
آلودگی منابع آب زیرزمینی در حال حاضر یکی از مهمترین مسائل زیستمحیطی محسوب میشود. با توجه به کاربریهای متعدد حوضه آبخیز پیرانشهر (مساحت حدود 23385 هکتار) در استان آذربایجان غربی این آبخیز بهعنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گردید. در این مطالعه، از 145 چاه آبزیرزمینی چاه مقادیر آلایندههای کیفی در سطح آبهای زیرزمینی آبخیز مذکور نمونهبرداری شد. پس از بررسی واریوگرام و مشخص شدن مکانی بودن تغییرات پارامترهای مورد بررسی، اقدام به میانیابی پارامترها به روشهای مختلف درونیابی فوقالذکر شد، بدین ترتیب نقشه پراکنش مکانی آنها نیز تهیه شد. با استفاده از ریشه دوم میانگین مربع خطا، بهترین مدل ارزیابی با کمترین مقدار این پارامتر انتخاب شد. نتایج نشان داد که پارامترهای سختی کل، منیزیم، کلسیم و اسیدیته با استفاده از روش تخمینگر توابع شعاعی و پارامتر سدیم با استفاده از روش عکس فاصله و پارامتر کل مواد جامد محلول با استفاده از کریجینگ نمایی و نیترات با استفاده از کریجینگ معمولی کمترین مقدار ریشه دوم میانگین مربع خطا را داشته است. همچنین نتایج نقشههای بهدست آمده از زمینآمار نشان داد که همه پارامترها به جز دو پارامتر سدیم و سختی در کل منطقه برای شرب بدون محدودیت هستند. توزیع مکانی نیترات در آب زیرزمینی منطقه نشان میدهد که غلظت نیترات در مناطق با قابلیت نفوذ بالا و کاربری کشاورزی و اراضی بایر (شرق و جنوب حوضه) بالاترین مقادیر را داشته است. نتایج نشان میدهد که آب منطقه به سمت کیفیت نامطلوب پیش میرود که نتیجه برداشت بیش از حد برای مصارف کشاورزی منطقه است.
Nowadays, groundwater contamination is considered as one of the most important environmental issues. Because of its land use diversity, the Piranshahr Watershed (23385 ha) in East Azarbaijan Province was chosen as the study area for this research. Water quality samples were collected from 145 wells across the watershed. After variogram analyses and determination of spatial variations of the water quality parameters, different interpolation methods were applied to map the spatial distribution of the parameters. The methods with lowest RMSE were selected as the best interpolators. The results showed that, for pH, Ca, Mg and TH, radial-basis functions; for Na, inverse distance weighting (IDW); for TDS, exponential kriging; and for No3, ordinary kriging have the lowest RMSE values. The resulting maps indicated that, all parameters except Na and TH, have no limitation for drinking purpose. Spatial distribution of nitrate in groundwater indicated that highest concentrations of nitrate occur in the areas with high permeability and barren and agriculture land uses (east and south of the watershed). Results showed that water quality in the region has a degrading trend that is due to overexploitation of water for agriculture uses.
Keywords: Water quality, geo-statistic methods, ordinary kriging, Piranshahr, ISIRI
خلاصه ماشینی:
Rostami (٢٠١١) Khalaj et al نشان دادند که یون سولفات با استفاده از روش درون یابی تخمین گر موضعی ٥ کم ترین مقدار ریشه میانگین مربعات خطا٦ را داشته و جهت تهیه نقشه توزیع مکانی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی از این روش استفاده شد.
Askari et al (٢٠٠٩) در بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی در دشت قزوین به وسیله تحلیل های زمین آماری و GIS به این نتیجه رسیدند که روش درون یابی تابع پایه شعاعی نسبت به روش های درون یابی دیگر نتایج بهتری را نشان داده است .
بنابراین این مطالعه در تلاش است تا ضمن مقایسه روش های مختلف درون یابی و تعیین بهترین روش تخمین و با استفاده از نرم افزار GIS، تغییرات مکانی توزیع آب زیرزمینی را در حوضه آبخیز پیرانشهر برای مصرف شرب پهنه بندی کند.
تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی با استفاده از زمین آمار نمونه برداری و اندازه گیری پارامترها در آزمایشگاه TDS, Na, PH, TH, No3 بررسی تغییرات مکانی داده ها با استفاده از واریوگرام و نرم افزار +GS Mg, Ca بررسی روش های RBF و IDW کریجینگ و تعیین بهترین روش بر اساس RMSE در نرم افزار ARCGIS پهنه بندی پارامترهای کیفی بر اساس استاندارد ایران (مطلوب مجاز و نامطلوب ) و تحلیل آن ها شکل ٢: نمودار جریانی مراحل انجام تحقیق - بررسی تغییرات مکانی داده ها هر متغیر تصادفی را میتوان به صورت دو مولفه ی قطعی و تصادفی در نظر گرفت .
(جدول ٣) مقادیر مورد نظر را نشان میدهد و جهت تهیه نقشه توزیع مکانی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی از این روش ها استفاده شد (شکل ٤).