چکیده:
تبخیر و تعرق یکی از پارامترهای مهم در چرخه هیدرولوژی است که بر میزان آب در دسترس و کشاورزی تاثیر مستقیم میگذارد. در این تحقیق، جهت برآورد تبخیر-تعرق پتانسیل از دادههای میانگین مربوط به متوسط درجه حرارت، حداقل درجه حرارت، حداکثر درجه حرارت، حداقل رطوبت نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی طی دوره آماری 57 ساله (2008- 1951) استفاده شده و با دخالت دادن موقعیت جغرافیایی شامل ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی ایستگاه تبریز، مقادیر تبخیر-تعرق پتانسیل با استفاده از نه روش معتبر در نرمافزار REF-ET محاسبه گردید. با توجه به نتایج بهدست آمده، روش بلانی-کریدل به عنوان بهترین روش برای محاسبه این شاخص در محدوده مورد مطالعه تشخیص داده شد. همچنین جهت آشکار نمودن تغییرات زمانی این شاخص از آزمون گرافیکی من-کندال استفاده گردید که نتایج نشان داد که با وجود سیر کاهشی این شاخص تا دهه نود میلادی، به تدریج در سالهای اخیر تبخیر-تعرق پتانسیل افزایش یافته است. حداکثر افزایش میزان تبخیر و تعرق در اواسط بهار و پاییز میباشد و تغییرات ماهانه این شاخص، روند افزایشی معنیداری را برای ماههای می و اکتبر نشان میدهد و این در شرایطی است که تبخیر-تعرق پتانسیل در اکثر ماههای تابستان (ژوئیه، اوت، سپتامبر) با وجود نوسانات زیاد روند غیر معنیداری را نشان میدهد.
Evapotranspiration is one of the important parameters in the hydrological cycle which has a direct impact on the amount of water available for agriculture. In this study, data obtained from average mean temperature, minimum temperature, maximum temperature, minimum relative humidity, wind speed, and sunshine hours during a 57-year period (2008-1951) were used to estimate the potential evapotranspiration. Potential evapotranspiration values were calculated through introducing the geographical location, including altitude, latitude and longitude of Tabriz station and using nine reliable methods in REF-ET software. According to the obtained results, the best way to calculate this index in the study area was identified to be Blaney-Criddle method. Kendall’s graphic test was also used in order to detect time changes of this index. The results indicated that despite the decline trend of this indicator until 1390s, the potential evapotranspiration has gradually increased 4 English Abstracts over recent years. The maximum increase of evapotranspiration occurs in the middle of spring and autumn and monthly changes of the index show a significant increase for May and October. However, the potential evapotranspiration shows a non-significant trend despite its large fluctuations over summer months (July, August, and September).
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق ، جهت برآورد تبخیر-تعرق پتانسیل از داده های میانگین مربـوط بـه متوسـط درجـه حرارت ، حداقل درجه حرارت ، حداکثر درجه حرارت ، حداقل رطوبت نسبی، سرعت باد و ساعات آفتابی طـی دوره آماری ٥٧ ساله (٢٠٠٨- ١٩٥١) استفاده شده و با دخالت دادن موقعیـت جغرافیـایی شـامل ارتفـاع ، طـول و عـرض جغرافیایی ایستگاه تبریز، مقادیر تبخیر-تعرق پتانسیل با اسـتفاده از نـه روش معتبـر در نرم افـزار REF-ET محاسـبه گردید.
همچنـین جهـت آشـکار نمـودن تغییـرات زمـانی ایـن شـاخص از آزمـون گرافیکی من -کندال استفاده گردید که نتایج نشان داد که با وجود سیر کاهشی این شاخص تا دهـه نـود مـیلادی، بـه تدریج در سال های اخیر تبخیر-تعرق پتانسیل افزایش یافته است .
حداکثر افزایش میزان تبخیر و تعرق در اواسط بهار و پاییز می باشد و تغییرات ماهانه این شاخص ، روند افزایشی معنی داری را برای ماه های می و اکتبر نشان مـی دهـد و ١- کارشناس ارشد اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.
com@E-mail: araz١٨٣ ٢٠ فصلنامه ی علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال پانزدهم ، شماره ی ٤٩، بهار١٣٩٤ این در شرایطی است که تبخیر-تعرق پتانسیل در اکثر ماه های تابستان (ژوئیه ، اوت ، سپتامبر) با وجود نوسانات زیـاد روند غیر معنی داری را نشان می دهد.
همچنین بر اساس نتایج به دست آمده به غیر از ماه های تابستانی یادشده ، در همه ماه های سال در طول دوره آماری، یک روند خطی افزایشی در تبخیر-تعرق پتانسیل برآورد شده به روش بلانی-کریدل قابل مشاهده است که بیش ترین افزایش در میزان تبخیر تعرق در ماه های (اکتبر، آوریل ، فوریه ) وکم ترین آن در ماه های (سپتامبر، ژانویه ، ژوئیه ) می باشد (شکل ٤).