چکیده:
یکی از مهمترین مشخصههای معماری عصر صفویه، پیوستگی بناها با تزئینات خوشنویسی و کتیبهها است. مدارس ومسجد- مدرسهها بهعنوان یکی از شاخصترین گونه بناهای مذهبی که دو بعد عبادت و علم را توأمان دارا هستند دربردارنده نمونههای بسیار شاخصی از هنر کتیبهنگاری میباشند. در این میان مسجد- مدرسه چهارباغ اصفهان بهعنوان یکی از مهمترین بناهای فوقالذکر است؛ با ذکر این مقدمه پیرامون ضرورت موضوع، هدف از پژوهش حاضر ضمن مطالعه مضامین بهکاررفته در کتیبههای این بنا، تحلیل و تبیین کارکردهای کتیبهها، در راستای شناخت بهتر جنبههای فرای ظاهر آنهاست. مراحل ذکرشده شرایطی را ایجاد میکند تا پاسخگویی به پرسش اصلی پژوهش یعنی اینکه مضامین بهکاررفته در کتیبههای این بنا کدام اند و این کتیبهها دارای چه کارکردهایی هستند، در دسترس قرار گیرد. تحقیق توسعهای حاضر از حیث روش، توصیفی-تحلیلی و جمعآوری اطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانهای صورت پذیرفته است همچنین یافتهها به روش کیفی مورد تجزیهوتحلیل قرارگرفتهاند. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که مهمترین مضامین بهکاررفته شامل مضامین قرآنی، احادیث و روایات، مدح پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و دیگر ائمه اطهار و اطلاعاتی پیرامون حامی، مجری و واقف بنا میباشد؛ که در قالب متون عربی و ادبیات منظوم و منثور فارسی بیانشده است، در حوزه کارکردها نیز دو جنبه محتوا و ساختار ظاهری کتیبهها موردتوجه قرارگرفته و ناظر بر کارکردهای پنهان و آشکار در آنهاست که در قالب هفت دسته شامل ارتباطی، تعلیمی، زیبایی شناسانه، اخلاقی- مرامی، الگوسازی، نمادین و تقدس گرایی، قرار میگیرند؛ لازم به ذکر است که کارکرد تعلیمی و زیبایی شناسانه شاخصتر از سایرین هستند.
One of the most important architectural feature of Safavid era is the Linkage and association monuments and particular religious monuments with decorated calligraphy and inscriptions. Schools and Mosque – schools that are places for composing science and servitude, Includes Very good examples of inscriptions.ChaharBagh school-mosque is one of the most prominent monuments of scientific -worship structures, which in terms of architecture, decoration and inscriptions is important. The aim of this study is examining and classifying the contents of the inscriptions of the building, Analyzing and explaining the functions of inscriptions In order to understand the meta-physical aspects of inscriptions well. And answering the key questions like what themes used in the inscriptions of the building and what functions are. Current research is developmental, descriptive – analytical, data are collected from library and through field method and quality of results and findings of research are analyzed. The results indicate that various inscriptions, all are fitted with their content and served the overall aim of building. Contents include Koran, the Hadith, literature, Persian poetry and prose, naming and praising the Prophet, Imam Ali (AS) and other Imams As well as information about the sponsor, presenter and founder of the building. But other aspects of the inscription that is very important is the inscription functions, this functions Achieved from content and Inscriptions structure of the surface and show and clear and hidden functions of them. Inscriptions functions includes seven categories: communicative, educational, aesthetic, ethical ideology, modeling, symbolic minded, the aesthetic and educational functions are prominent of others.
خلاصه ماشینی:
نتايج پژوهش حاضر گوياي آن است که مهم ترين مضامين به کاررفته شامل مضامين قرآني، احاديث و روايات ، مدح پيامبر (ص )، حضرت علي (ع ) و ديگر ائمه اطهار و اطلاعاتي پيرامون حامي، مجري و واقف بنا مي باشد؛ که در قالب متون عربي و ادبيات منظوم و منثور فارسي بيان شده است ، در حوزه کارکردها نيز دو جنبه محتوا و ساختار ظاهري کتيبه ها موردتوجه قرارگرفته و ناظر بر کارکردهاي پنهان و آشکار در آن هاست که در قالب هفت دسته شامل ارتباطي، تعليمي، زيبايي شناسانه ، اخلاقي- مرامي، الگوسازي، نمادين و تقدس گرايي، قرار مي گيرند؛ لازم به ذکر است که کارکرد تعليمي و زيبايي شناسانه شاخص تر از سايرين هستند.
٢- تحليل کارکردهاي کتيبه هاي بناي مذکور در بعد محتوا و ساختار و تناسب با کاربري بنا و تبيين الگويي درراستاي ارتقاي دانش مخاطبان سؤالات پژوهش : ١- مضامين به کاررفته در کتيبه هاي مسجد-مدرسه چهارباغ شامل چه مواردي مي باشند؟ ٢-کارکردهاي کتيبه هاي بناي علمي-مذهبي چهارباغ با در نظر گرفتن بعد محتوايي و ساختاري شامل چه مواردي است ؟ کليدواژگان : ، مقدمه دوره صفويه ، تزئينات معماري، کتيبه ، مدارس عصر صفويه ، مسجد- مدرسه چهارباغ اصفهان شکوه و زيبايي معماري ايران ، به ويژه در دوران اسلامي، به تزئين و آرايش آن با جلوه هاي مختلف خطوط و نقوش بستگي دارد و هنرهاي مقدس اسلامي، از هنرهاي تزئيني و کاربردي گرفته تا احداث زيباترين بناهاي مذهبي از اهميت ويژه اي برخوردار هستند (٨٨ :١٩٩٤ ,Pope).