چکیده:
تزیینات معماری در دوره قاجار دارای ویژگیهای متمایز و بسیار مهمی است. ورود برخی نقوش جدید همراه با طیف رنگ های گرم و تجلی نوعی تصویر پردازی خاص، تزیینات بناهای این دوره را از دیگر دوره های تاریخی جدا می کند. نقش فرشته از نقوش بدیع و خاص عصر قاجار است که در تزیینات بناهای این دوره بارها و بارها مشاهده می شود، در بیشتر این موارد، نقش فرشته دارای ویژگی های بارز همراه با اصول تصویرگری مشخص مانند رنگ های مشخص و حالات یکسان می باشد. قرار گیری نقش فرشته بر قسمت ورودی بنا همراه با پوشش نیمه عریان، چند رنگ بودن بال فرشته و یا ارجحیت رنگ قرمز و آبی بر دیگر رنگ ها در پوشاک آن، از ویژگی های مشخص آن است. این دقت در اسلوب و قواعد طراحی نقش فرشته، نمایانگر اهمیت ویژه این نقش در تزیینات معماری است. این تحقیق از نوع تاریخی است که به شیوه ی تحلیلی- توصیفی و با جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای، الکترونیکی و ثبت مشاهدات عینی انجام شده است.
Architectural decorations in Qaja era have distinctive and very important features. The arrival of some new designs with warm colors and epiphany of a specific imagery differentiates the monuments decorations of this era from other eras. The design of angel is of the exquisite and unique designs of this era which is repeatedly observed in building designs of Qajar era; in the majority of these cases the design of angel has outstanding (clear) characteristics with specified principles of illustrations such as colors and similar states. These designs are considered useful and important in Tile work of Qajar era which have been drawn with certain rules and features. Being inscribed with half-naked covering on the entrance of the building, greater inclining on portraying Angel's wing in multi colored, or preference of blue and red over other colors are the specific features of this design. Attention in style and rules of designing the angel represents the importance of this design in monuments decorations of that era. This research has been conducted according to descriptive-analytical method and through data collection of library resources, electronic and objective observations.
خلاصه ماشینی:
در ارتباط با بررسي نقش فرشته در هنرهاي دوره قاجار، پژوهش هاي بسياري انجام گرفته اند ولي در خصوص نقش فرشته در هنر کاشيکاري دوره قاجار و منحصرا صحن آزادي حرم امام رضا(ع ) بررسي دقيقي وجود ندارد و اين نقش بيشتر در شاخه هاي هنري ديگر، مورد مطالعه قرار گرفته است .
نقش فرشته بر کاشيکاري هاي عصر قاجار از نقوش پرکاربرد و حايز اهميت بوده است ، کاشي نگاران اين دوره در ترسيم اين نقش مواردي را اساس کار خويش قرار مي دادند که تقريبا در بيشتر نقوش فرشتگان قابل مشاهده و بررسي است تحولات تزيينات معماري در دوره قاجار: هنر از دوره ي صفوي تا حکومت فتحعليشاه قاجار، تجارب يکنواختي را پشت سر گذاشت تا اينکه با شدت گرفتن روابط سياسي، فرهنگي و تجاري با غرب ، فصل جديدي از هنر ايران آغاز شد.
با توجه به تحليل جداول شماره ١ تا ٧ و بر اساس بررسي متغيرهايي مانند موقعيت مکاني، پوشاک، سبک چهره پردازي، رنگ هاي بکار رفته در پوشاک، تصوير بال ها و هدايا، يافته هايي جديد در ارتباط با نقش فرشتگان در کاشيکاري حرم امام رضا(ع ) واقع در صحن آزادي مربوط به دوره ي قاجار، به شرح ذيل ارايه مي گردد: ١- نقوش فرشتگان در قسمتي از تزيينات صحن بکار رفته اند که امکان بازديد راحت براي مخاطبين را دارد به علاوه اين نکته که لچکي طاق حجره ها و قاب هاي طرفين درگاه ورودي، از نظر تصويري جزء فضاهاي با ارزش در تزيينات صحن هستند: نقوش فرشتگان در کاشيکاري بناهاي قاجار داراي اهميت تصويري زيادي هستند و هنرمندان آن ها را در فضاي مناسب و شايسته اي تصوير مي کردند.
Key words: Qajar art, the design of Angel, architectural decoration, the holy shrine of Imam Reza (P.