چکیده:
زمینه و هدف : بیگمان هدف از همه تلاشهای انسانی، دوری از نقص و رسیدن به کمال است و هر انسانی اگر بخواهد به کمال وجودیاش برسد، باید حرکت کند، ریاضت و رنج بکشد، تمرین کند و تقوا پیشه کند در غیر اینصورت انسان به هیچ مقامی از مقامات معنوی نخواهد رسید. تهذیب نفس و خودسازی باعث سعادتمندی دنیا و آخرت میشود اگر در حالات علماء ربانی و بزرگان دین دقت کنیم، متوجه میشویم که دائما مترصد نفس خویش بوده و اهمیت فوق العادهای برای تهذیب نفس و خودسازی قائل بودهاند و بهترین و شایستهترین اعمال آنها تهذیب نفس بوده است. هرچه عمل تزکیه در انسان تشدید شود، راههای تازهای پیش روی وی گشوده میشود و به مقامات جدیدی دست مییابد. تزکیه نفس مفهوم وسیع و جامعای دارد که از لوازم آن رعایت خط قرمزهای عقلی و شرعی است و به اندازهای اهمیت دارد که مورد توجه تمام ملتها و ادیان الهی است و شناخت نفس، معرفتی نیست که یک شبه به دست آید بلکه مراتب گوناگونی دارد و در این مسیر باید گام به گام حرکت کرد و با راهنمایی و ارشاد یک استاد آگاه و وارسته این مسیر را طی کرد. زیرا عوامل، موانع و اسباب متعددی در عالم خارج یا درون انسان در آن نقش دارند و نیازمند شرایط و مقتضیات است. بهترین دوران برای تهذیب و مبارزه با نفس دوران نوجوانی، جوانی و حتی کودکی است، و بهترین و سهلترین مرحله رعایت بهداشت روانی است. نتیجه کلی اینکه کارکرد تربیتی نفس اماره ریزشی-پالایشی، نفس لوامه پردازشی- پالایشی و نفس مطمئنه رویشی-پرورشی است و عمدهترین مشکل انسانها در تزکیه نفس فقدان صداقت و بی تقوایی است.
خلاصه ماشینی:
بازانديشي در معنا و کارکردهاي تربيتي تزکيۀ نفس از منظر متون اسلامي رحمت اله مرزوقي ١ عابدين دارابي عمارتي ٢ چکيده زمينه و هدف : هر انساني اگر بخواهد به کمال وجودي اش برسد، بايد حرکت کند، رياضت و رنج بکشد، تمرين کند و تقوا پيشه کند؛ در غير اين صورت انسان به هيچ مقامي از مقامات معنوي نخواهد رسيد.
چنين شخص موردتوجه و عنايت ويژة خداوند قرار مي گيرد و تحت ربوبيت او پرورش مي يابد و امکان فهم درست حقايق وجودي و نيز آيات قرآن نصيب او مي گردد و با شناخت بهتر و بيشتر در مسير کمال حرکت مي کند (واقعه ٧٧ و ٧٩) و هرچه عمل تزکيه در انسان تشديد شود، راه هاي تازه اي پيش روي وي گشوده مي شود و به مقامات جديدي دست مي يابد.
بـازآ بـازآ هـر آنـچه هـستي بـازآ گر کافر و گبر و بت پرستي بازآ اين درگه ما درگه نوميدي نيست صـدبار اگـر توبـه شکسـتي بازآ (ابوالخير، ١٣٩٢) اما طالب بايد توبه را با لوازمش انجام دهد که حضرت علي عليه السلام مراحل آن را بيان فرموده است : اول : ندم و پشيماني است ، دوم : عزم بر ترک ابدي ، سوم : اداي حقوق مخلوقات ، چهارم : اداي حقوق فرائض متروکه ، پنجم : آن گوشت ها که از حرام در بدن روئيده با اندوه و غصه و الم رياضات آب شود تا اينکه جلد (پوست ) به استخوان بچسبد، بعدازآن از حلال ، گوشت جديد برويد، ششم : آن مقدار لذتي که از معصيت برده ، عوض آن الم و زحمت بر خود وارد آوردن (ملکي تبريزي ، ١٣٨٨: ١١٤).
پيمودن راه کمال و رسيدن به مقامات عالي ، کار آساني نيست بلکه به علت وجود موانع در اين راه ، کار دشوار شده است و انسان مؤمن بايد براي برطرف ساختن آن ها به تزکيه و جهاد با نفس خويش بپردازد (اميني ، ١٣٧٥).