چکیده:
آیۀ 172 سورة اعراف معروف به آیۀ میثاق، همراه با روایات مرتبط با آن، مورد توجه و شرح و تفسیر اندیشمندان مسلمان با گرایشهای متفاوت قرار گرفته و در باب حقیقت و مفاد و موطن این میثاق، دیدگاههای مختلفی ابراز شده است. در این میان، سعیدالدین فرغانی فرد شاخص مکتب عرفانی ابنعربی و شاگرد برجستة صدرالدین قونوی، با توجه به مبانی عرفانی و لحاظ روایات، تفسیر و تبیین بدیعی را دربارة موطن و مفاد پیمان و تعداد مواثیق اظهار نموده که تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. روش بهکاررفته در این نوشتار، اسنادی و روش جمعآوری دادهها کتابخانهای بوده و دادههای مورد نیاز از طریق ابزار فیشبرداری گردآوری شده است. به نظر فرغانی، صورت طینیة حضرت آدم - که مشتمل بر ذرات ترابیه است و هر ذرۀ ترابیه مادۀ صورت عنصری یکی از ذریه و فرزندان اوست - در عالم مثال منفصل صورت مثالی مییابد. آن ذرات نیز به گونة تفصیلی در آن عالم ظاهر شده، با صورت مثالی ارواح خود مرتبط میشوند و به دلیل قرب به عالم بساطت و وحدت و سریان توحید فطری، به ربوبیت حق تعالی اقرار میکنند. این دیدگاه ویژگیهایی دارد که با ظاهر آیة میثاق و روایات مربوطه انطباق بیشتری دارد.
The verse of covenant (172 Surat al-A’araf) and its related traditions are among the most controversial verses of the Holy Qur’an. Meanwhile, the exquisite views of Saeed al-Din Farqani, the student of Ibn Arabi and Sadr al-Din al-Qunawi’s mystical school have not been examined so far. To Farqani, in the world of the discrete idea, Adam's earthy form, which contains earthy particles whose every single particles is the elemental form of the children and descendant of Adam, obtains its apparitional image. Those particles also appeared in detail in that universe and associate with the apparitional image of their spirits, and due to their closeness to the world of Simplicity and Unity and diffusion of the innate monotheism, they admit the Lordship of God the Almighty. This idea is more compatible with the appearance of the verse of covenant and related traditions.
خلاصه ماشینی:
4. موطن و مفاد ميثاق الست اکنون که با حقیقت میثاق و عهد الهی، و انواع کلی مواثیق بین عبد و خلق و رابطة این مواثیق با محبت اصلی و رقیقة عشقیِ موجود در حرکتِ حبی ایجادی آشنا شدیم، نوبت به بررسی این سؤال میرسد که از نگاه فرغانی، موطن اخذ این میثاق از ذریة آدم، یا به تعبیر قرآن، از ذریة بنیآدم، کدام یک از مراتب وجودی بوده و مفاد و محتوای این پیمان چه بوده است؟ چنانکه گفته شد، به نظر فرغانی «میثاق الولاء» در بیت ياد شده از ابن فارض، همان پیمان الست مورد اشارة آیة میثاق است، که از ذریة مثالی حضرت آدم( اخذ شده است.
نکتة در خور توجه اینکه اولین ذرة مفصّلشدة هر فرد در عالم حس نیز همین حکم را دارد و روح به في مثالی آن تعلق ميگيرد و متعهد میشود و آیة میثاق ناظر به همه است و نه صرفاً حضرت آدم( هرچند شهود او مقدم بر دیگران بوده و اولین ظهور این مرتبه است.
حال که با موطن اخذ پیمان الست آشنا شدیم، این سؤال مطرح میشود که مفاد و محتوای این پیمان چه بوده است؟ به نظر فرغانی، آن پیمانی که در عهد الست در موطن عالم خیال منفصل از تکتک ذریة بنیآدم اخذ شده، همان فطرت توحیدی بشر است.
به نظر فرغانی، آن پیمانی که در عهد الست در موطن عالم خیال منفصل از ذرات مثالی فرزندان آدم اخذ شده، همان فطرت توحیدی بشر است.