چکیده:
دوره تیموری یکی از دوران درخشان هنر و معماری اسلامی محسوب میشود. در این دوره پیشرفتهای قابل توجهی در عرصه های مختلف تزئینات معماری از جمله کاشیکاری صورت گرفته است. این هنر از دیرباز در ایران مرسوم بود، لیکن در دورهی تیموریان به حدّ کمال خود رسید. در این دوران بود که کاشی معرّق، هفت رنگ، زرین فام و معقلی توسط هنرمندا کاشیکار ابداع و مرسوم شد. بکارگیری این کاشیها با طرحهای اسلیمی، خطوط بنایی،کوفی و خوشنویسی به خصوص به خط ثلث پدیدههای شگرفی چون: مسجد گوهرشاد، مسجد کبود و مدرسه خرگرد را برای معماری ایران و جهان اسلام به وجود آورده و دگرگونیهای هنر کاشیکاری در دورههای بعد را نیز سبب شده است.
این مقاله سعی دارد با پرداختن به اهمیت تزئینات کاشیکاری بناهای دوره تیموری و تنوّع کاشیهای آن عصر به معرفی آثار برجسته هنر معماری در آن دوره بپردازد. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه مدارک موجود در کتابخانهها است و از منابع متعددی بهره گرفته شده و از نوع توصیفی و تحلیلی است.
خلاصه ماشینی:
بکارگیری این کاشیها با طرحهای اسلیمی، خطوط بنایی،کوفی و خوشنویسی به خصوص به خط ثلث پدیدههای شگرفی چون: مسجد گوهرشاد، مسجد کبود و مدرسه خرگرد را برای معماری ایران و جهان اسلام به وجود آورده و دگرگونیهای هنر کاشیکاری در دورههای بعد را نیز سبب شده است.
چهارمین وسیله تزئین (کاشی)، بیشتر خاصّ ایران است که اساساً شامل قطعات سفالین بوده و به طرز خاصّ شکل داده و سوار میشود تا با ایجاد برخی اشکال برای محلهای خاصّ مناسب باشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ( خط بنایی ، مسجد جامع اصفهان ) کاشی زرین فام این کاشی محصولی از هنر تکامل یافته کاشیهای سلطان سنجری دوره سلجوقی و بویژه کاشیهای خشتی زیررنگی منقوش برجسته دوره ایلخانی بوده، اما در اندازههای بسیار کوچک هندسی با ویژگیهای بسیار هنرمندانه و با الهام از کاشیهای یاد شده ساخته شده است.
از پیچ زیررنگی برای آثار ایران دوره تیموری در «خراسان بزرگ» بسیاری استفاده شده است(زمرشیدی، 1365: 78).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (پیچ معرق کاشی ، نبش ایوان مسجد کبود ) مدرسه غیاثیه خرگرد (به تصویر صفحه مراجعه شود) سر در ورودی با تلفیقی ازآجر وکاشی های معرق همراه با نقوش هندسی تزیین یافته وکتیبهای به خط ثلث به رنگ سفید در زمینهای به رنگ لاجوردی و فیروزهای مشاهده میگردد.
بلر و ام بلوم، شیلا و جاناتان،(1382)، هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی (دوره ایلخانیان و تیموریان)، سیدمحمدموسی هاشمی گلپایگانی، چاپ اول، ج اول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
17-کیانی، محمدیوسف،(1379)، تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی، چاپ سوم، تهران:انتشارات سمت.