چکیده:
در حکمت 252 نهجالبلاغه آنجا که امیرالمؤمنین علی(ع) از فلسفۀ شرایع و احکام و حکمت آنها با مطلع «فرض الله الایمان تطهیرا من الشرک» سخن میگوید، عبارت «الامامة نظاماً للامة» آمده است که بر اهمیت مسئلۀ امامت در رهبری امت دلالت دارد. اما در برخی نسخههای متأخر، این عبارت بهصورت «الأمانة نظاما للأمة» ثبت شده است که به اهمیت امانتداری در حفظ نظام امت اشاره دارد. از سوی دیگر متأسفانه در سالهای اخیر تحریفهایی از ناحیۀ برخی از ناشران و مصحّحان در شروح نهجالبلاغه بهعمل آمده است، بهطوریکه متن نهجالبلاغۀ درج شده در ابتدای شروحی مثل ابنابیالحدید و ابنمیثم با متن شرح شده، توسط شارح مطابقت ندارد که از آن جمله است: عبارت «الامامة نظاماً للامة». در این مقاله با استناد به نسخههای کهن و شروح معتبر نهجالبلاغه و نیز سیاق عبارت و روایات قریب المضمون دیگر اثبات شده است که ضبط «الامامة» صحیح است. امامت است که رکن اساسی در نظام امت را دارا میباشد و بر آن تأکید شده است نه «امانت» و بیگمان تمایلات کلامی برخی از شارحان همچون محمد عبده و صبحیصالح در برگزیدن ضبط «الأمانة» مؤثر بوده است.
Along the wisdom 252 of Nahj al-Balaghah, where Amir al-Mu'minin Ali (AS) speaks of the philosophy and cause of Islamic laws and commandments, beginning with the statement of “farad al-Allah al-'iman-a tathiran min al-shirk” (Allah obligated men to have Faith in order to be purified of the filth of Polytheism), occurs the phrase “al-imamat-u nizaman lil-'ummah” (الامامه نظاما للامه) that refers to the importance of the issue of Imamate in the leadership of the Community (‘Ummah). However, in some later versions, this phrase has been recorded as “al-amanat-u nizaman lil-'ummah” (الامانه نظاما للامه) that points to the importance of trust in the preservation of the ‘Ummah system. On the other hand, unfortunately in recent years, distortions have taken place by some publishers and editors in the commentaries of Nahjul Balaghah, so that the text of Nahj al-Balaqah presented at the beginning of some commentaries such as Ibn Abi al-Hadid’s and Ibn Meytham’s, does not correspond to the same text explained by the commentator himself, of which the phrase al-imamat-u nizaman lil-'ummah is notable. The present paper, based on the old versions and the authentic commentaries of Nahj al-Balaghah, as well as the context of the phrase and other closed-meaning hadiths, argues that the record of “al-imamah” is its exact form; it is “Imamate” which has the essential element in the system of the ‘Ummah, and is constantly emphasized, not “trust”. Without doubt, the theological tendencies of some commentators such as Muhammad ‘Abduh and Subhi Salih have affected at choosing the form of “al-amanah”.
خلاصه ماشینی:
در شروح ابن ميثم و ابن ابيالحديد نيز اگرچه ناشران آن ها، عبارت را به صورت «الامانة » و «الامانات » نقل کرده اند، اما خود شارحان آن دو کتاب عبارت «و الامامة نظاما للامة » را شرح کرده اند، پيداست که در نسخۀ معتمد آن ها «الامامة » ثبت بوده است ؛ معلوم نيست شيخ محمد عبده و صبحي صالح ، بر اساس چه مستنداتي حکمت را به صورت «الامانة » و «الامانات » نقل کرده اند [٤٢، ج ٣، ص ٤٠٥].
٦. فارس حسون تبريزيان ذيل اين عبارت ، در پاورقي نهج البلاغه اي که به همت وي چاپ شده مي نويسد: «في اکثر النسخ المطبوعه «والامانة » و ما اثبتناه هو الموافق للنسخ الخطيه و لکن الايدي غير الامينه تلاعبت بالنص و غيرت کلمه الامامة بالامانة لاغراض لا تخفي » [٢٣]، يعني در بيشتر نسخه هاي چاپي ، امانت ثبت است ، اما آنچه که ما ثبت و ضبط کرده ايم ، موافق نسخه هاي خطي است ، ولي دستان خيانت کار در آن تصرف کرده و کلمۀ امامت را به امانت ، براي اغراضي که پوشيده نيست ، تبديل کرده اند.
٧. قيس عطار در مقدمۀ نهج البلاغه اي که به تصحيح وي منتشر شده است مي نويسد: «و في الحکمه ٢٤١ قوله (ع ): «و الإمامة امامة نظاما للامة » فحرفت في بعض المطبوعات العاميه الي «والامانات نظاما للامة » (محمد عبده ) و في بعضها الاخر «و الامانة نظاما للامة » (صبحي صالح )» [٢٢، ص ١٧]؛ يعني در حکمت ٢٤١ امامت ثبت است ، اما در نسخه هاي چاپي عامه ، اين کلمه به امانات و امانت تحريف شده است .