چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی رویکرد کتابهای درسی مدارس نسبت به مقوله جامعهپذیری سیاسی است. به همین منظور کتابهای درسی دورهی دوم متوسطه علوم انسانی به عنوان جامعه آماری و در میان آنها کتابهای جامعهشناسی 1و2، به عنوان نمونه آماری برگزیده شد. برای سنجش مولفهها از روش ویلیام اسکات استفاده شده که بر پایه آن ضریب توافق3/94 بدست آمد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات ازآمار توصیفی و استنباطی و از نرم افزارspss استفاده گردید. در چارچوب این پژوهش، جامعهپذیری سیاسی از منظر آموزش مقولههای جمهوریت، تساهل و مدارا، مشروعیت سیاسی، هویت سیاسی، پداگوژی انتقادی، عدالت اجتماعی، ارزش های سیاسی انقلاب اسلامی، اقتصاد و حکمرانی خوب مورد تحلیل قرار گرفت. یافتههای بدستآمده از پژوهش نشان میدهد که در این کتابها رویکرد غالب ترویج مولفههای سیاسی و ایدئولوژک انقلاب اسلامی است که در فرایند آن مولفه-های جمهوریت و حکمرانی خوب مورد کمتوجهی قرار گرفته است. مولفههای هویت سیاسی دینی و ارزشهای سیاسی انقلاب اسلامی مهمترین مقولات مربوط به جامعهپذیری سیاسی در این کتابها میباشند که از طریق غیریت سازی یا معرفی و نقد ایدئولویک هویتهای سیاسی غربی مورد توجه قرار گرفتهاند. همچنین یافتههای پژوهش نشان میدهد که در این کتابها ارزشهای سیاسی انقلاب اسلامی بیشتر از ارزشهای اجتماعی و اقتصادی آن مورد تأکید است.
The purpose of this study is to investigate the approach of high school textbooks towards the political socialization in the Islamic Republic of Iran.. According to the purpose-based sampling method, sociology books of 1 and II were selected as a statistical sample among the textbooks. William Scott's method was used to measure the elements, based on which the correlation coefficient was 94.3. For data analysis, the method of descriptive and inferential statistics and SPSS software were used. In framework of this research, political socialization was analyzed in terms of teaching concepts such as republicanism, tolerance, political legitimacy, political identity, critical pedagogy, social justice, political values of the Islamic revolution, economics, and good governance. The findings of the research show that the dominant approach in the textbooks is to promote the political and ideological elements of the Islamic Revolution of Iran; an approach which have neglected the elements of good governance and republicianism. In these books, the most important variables related to political socialization are the religious political identity and political values of the Islamic revolution, the variables which have been inspired through the Otherness and ideological critique of the Western political identities.
خلاصه ماشینی:
با توجه به نقش مهم آموزش و پرورش در جامعهپذیری دانشآموزان، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که کتابهای درسی جامعهشناسی دوره متوسطه درپی القای چه ارزشهایی و براساس چه رویکردی به دانشآموزان هستند؟ در پاسخ به این سوال، فرضیه ای که در پژوهش حاضر مورد آزمون قرار گرفته عبارت از این است که کتابهای جدید جامعهشناسی رشته علوم انسانی در پی القاي آموزه هاي سیاسی و دینی ایدئولوژیک هستند و در چارچوب رویکرد محافظهکارانه نسبت به القای ارزشهایی چون حکمرانی خوب، مردم سالاری، رواداری سیاسی- اجتماعی و حتی عدالت اجتماعی اهتمام کافی ندارند.
برای آزمون این فرضیه، 9 متغیر اصلی مفهومبندی شده و سپس با مراجعه به محتوای این کتابهای درسی (شامل جامعهشناسی 1 و 2) فراوانی مولفههای هرکدام از آنها استخراج و مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است.
مسئله اصلی مقاله مذکور پاسخ به این سوال بوده است: کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه رشتههای علوم پایه از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۸ به چه میزان به مولفه های هویت انقلابی توجه داشته اند؟ بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، ۹ عنوان کتاب درسی، انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
جدول 6: توزيع فراواني متغير تساهل و مدارا و مولفه هاي آن {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ۴-۶- عدالت اجتماعی مفهوم عدالت اجتماعی از جمله متغیرهای دیگر جامعهپذیری سیاسی است که در کتابهای درسی جامعهشناسی تنها 36 بار (5/3 درصد از مجموع) مورد اشاره قرار گرفته است.