چکیده:
در پژوهش حاضر به بررسی انعکاس مولفههای اخلاقی در شعر یکی از شاعران دورة صفوی پرداخته میشود. مهری عرب از شمار مهاجرانی است که در سدة یازدهم هجری از جبل عامل لبنان به اصفهان آمدهاند. نسخة خطیای از دیوان مهری به شمارة3217 در کتابخانة دانشگاه تهران موجود است. یکی از زمینههای قابل مطالعه در دیوان مهری، بررسی میزان توجه او به اخلاقیات است. مطالب در دو بخش اصلی فضایل اخلاقی(شامل: احسان، تواضع، حسن خلق، خاموشی و سکوت، خلوتنشینی، توبه، سخاوت و بخشش، قناعت) و رذایل اخلاقی(شامل بخل، بدخلقی، بدزبانی، حرص و طمع، کینهورزی، ریا و منت) ارائه میگردد. در هر بخش تحلیلی از آن ویژگی اخلاقی با استناد به آموزههای دینی و اخلاقی و عرفانی و نیز شواهد شعری از شاعر مورد نظر، آورده میشود.
In this study the reflection of moral elements in the poem of a poet from the Safavi age will be discussed. Mehri Arab is an emigrant who migrated to Isfahan from Lobnan in 11 century. There is a manuscript of his poetrical works in the Tehran university library with the number of 3217. One of the topics that can be discussed in Mehri's works is the ethics. Subjects are in two parts:1. moral virtues included: beneficence, humility, goodnature, silence, sitting in privatep place to think about God, repetance, generosity, contentment, and 2. devilish morals included: stinginess, illnature, blasphemy, greed, revenge, hypocrisy.in every part these attributes will be analized adducing riligious, moral and mystical teachings as well as examples of the poet.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: ادبیات تعلیمی، سبک هندی، مهری عرب، فضایل اخلاقی، رذایل اخلاقی 1- مقدمه موضوع اخلاق یکی از مهمترین دغدغههای جامعة ایران در قبل و بعد از اسلام بوده است.
برای مثال، سبک ادبی عراقی با رواج بیش از اندازة تصوف در جهان اسلام و ایران مصادف شد؛ لذا در شعر این سبک، اخلاق عرفانی و آداب و معاملاتِ مطرح در طریقت به عنوان رویکرد اخلاقی و تعلیمیِ غالب در نیمة دوم سدة پنجم و قرنهای ششم تا هشتم در ادب پارسی شناخته میشود.
مهری نیز به سرایش این دست ابیات گرایش دارد و این مسئلهای است که توجه و تأمل بسیار بیشتری را میطلبد و باید در پژوهشی دیگر به آن مستقلاًپرداخته شود: در عرق از شرم احسان خودیم مزرع سیراب باران خودیم (همان:گ 293) نکته آخر دربارة احسان، اعتقاد قلبی مسلمانان است که احسان بدون پاسخ باقی نمیماند و خداوند خیلی زود پاسخی درخورد به فرد بخشنده میدهد: حاصل احسان نميخواهد بهار انتظار تا به خاك افتاده است اين دانه ميآيد برون (همان:گ 301) 2-4- تواضع و فروتنی تواضع از ریشة «وضع» و به معنای فرونهادن و خود را در مرتبهای پایینتر از دیگران تصورکردن است.