چکیده:
از نیازهای اساسی انسان برای شناخت و قرارگیری در مسیر صحیح تربیت و پذیرش مسئولیت در زندگی، آشنایی با هدف است. زیرا بدون شناخت هدف امکان انحراف از مسیر صحیح تربیت وجود دارد. ازهمینرو، اولین شرط هماهنگی فعالیتهای تربیتی، داشتن هدف است که میباید برنامهها و فعالیتهای مربوط را هدایت کند. لذا ضروری است که برنامهریزان تعلیموتربیت، هدف از تربیت متربیان را مشخص نمایند. زیرا اهداف تربیت در هر مکتبی، کمال مطلوب آدمی است و تمام فعالیتهای او متأثر از آنهاست. پژوهش حاضر بهمنظور تدوین اهداف تربیت اسلامی نوجوانان باتأکیدبر رویکرد مسئولیتپذیری انجام شده است که ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری قرآن و روایات (شامل کتابهای منبع در زمینه حدیث و روایت) است. در این پژوهش ابتدا دادههای موردنیاز از بررسی متون اسلامی استخراج شد. سپس تحلیل دادهها در سه مرحلهی کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفته و در مراحل بعد مقولهبندی، یکپارچهسازی و پالایش انجام شده و مقوله مرکزی به نام «اهداف تربیت اسلامی نوجوانان با رویکرد مسئولیتپذیری» حاصل شد. یافتههای تحقیق حاکی از آن بود که مهمترین اهداف تربیت اسلامی با رویکرد مسئولیتپذیری عبارتند از: اهداف اعتقادی شامل: پرستش و عبادت خدای یگانه (ادای فرایض، تقوا، سپاسگزاری)؛ اهداف اقتصادی شامل: روحیه کار و معاش، انفاق؛ اهداف فرهنگی شامل: خودباوری، مشارکت و همکاری در فعالیتهای گروهی، پاسداری از قداست و روابط خانواده، تعاون، روحیه امربهمعروف و نهیازمنکر بهعنوان وظیفهای همگانی، تقویت روحیه نظم و انضباط؛ اهداف علمی آموزشی شامل: تقویت روحیه تعقل، تحقیق و تفکر، پرورش روحیه تعلیم وتعلم مستمر، پرورش روحیه مشارکت و همکاری در فعالیتهای گروهی و پرورش روحیه کتابخوانی و مطالعه.
Recognition of one’s objectives is a basic need of human beings for knowing the right path and taking the right way to get trained and feel responsibility. This is because there is always the possibility to get away from the right way without knowing the objectives. Therefore, the first provision for coordinating educational activities is to have an aim to guide the related programs and activities. It is therefore essential that program designer specify the aims of training. The main purpose of training in all schools is the perfection of man, and all his activities are influenced by it. This study is aimed at formulating the goals of Islamic education for adolescents with emphasis on the responsibility approach. It is an applied research in terms of purpose, which follows qualitative content analysis. The statistical population contains the Holy Qur'an and the related saying (including source books on hadith and narration). In the first phase, the required data were derived from reviewing Islamic literature. The data were then analyzed in three stages of open, axial and selective coding, followed by categorization, integration, and refinement. The main category was determined as the objectives of Islamic training focusing on taking responsibility. The findings indicated that the most essential goals of Islamic education focusing on taking responsibility are: religious beliefs including worship and serving Unique God (performing rituals, piety, gratitude), economic goals including work and living morals, cultural goals including self-reliance, participation in group activities, safeguarding purity and family relationships, co-operation, encouraging of good deeds and prohibiting evil deeds as his public duties, fostering discipline, scientific, and instructive aims including enhancing rationality, investigation and thinking, nurturing the spirit of continuous education, nurturing a spirit of participation and collaboration in group activities, and fostering a spirit of reading and studying.
خلاصه ماشینی:
لذا اهميت و ضرورت پژوهش حاضر اين است که به بررسي اهداف تربيت اسلامي با رويکرد مسئوليت پذيري براساس آيات و روايات و ديدگاه هاي انديشمندان تربيتي ميپردازد.
نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد که اهداف آموزش وپرورش ابتدايي، مبناي تعيين روش ها، محتوا، سازماندهي محتوا، ارائه محتوا و ساير اجزاء تعليم وتربيت ميباشند که اهم آنها عبارتند از: پرورش استعدادهاي کودکان ، آشنانمودن دانش آموزان با معارف ديني، تقويت حس نظم ، مسئوليت پذيري و رعايت حقوق ديگران ، ايجاد بينش کافي نسبت به تمدن و آموزش اطلاعات بهداشتي، ايمني، قوانين و هنجارهاي اجتماعي.
بعد دوم : تقوا پرورش روحيه تقوا در دانش آموزان ، اصليترين زمينه مسئوليت پذيري در آنان است که از جمله اهداف تربيت اعتقادي به شمار ميرود و باعث ميشود که نوجوان ترس از خدا را پيشه کند و همواره او را حاضر و ناظر بر رفتار و اعمال خويش بداند و هرگز درحضور خداوند دامن خويش را به آنچه خداوند نميپسندد، آلوده نکند.
يافته هاي تحقيق حاکي از آن بود که مهم ترين اهداف تربيت اسلامي با رويکرد مسئوليت پذيري عبارتند از: اهداف اعتقادي شامل : پرستش و عبادت خداي يگانه (اداي فرايض ، تقوا، سپاس گزاري)؛ اهداف اقتصادي شامل : روحيه کار و معاش ، انفاق ؛ اهداف فرهنگي شامل : خودباوري، مشارکت و همکاري در فعاليت هاي گروهي، پاسداري از قداست و روابط خانواده ، تعاون ، روحيه امربه معروف و نهيازمنکر به عنوان وظيفه اي همگاني، تقويت روحيه نظم و انضباط ؛ اهداف علمي ـ آموزشي شامل : تقويت روحيه تعقل ، تحقيق و تفکر، پرورش روحيه تعليم وتعلم مستمر، پرورش روحيه مشارکت و همکاري در فعاليت هاي گروهي و پرورش روحيه کتابخواني و مطالعه .