چکیده:
ادبیات شفاهی و عامیانه، بستر مناسبی برای شناخت آداب و رسوم مردم هر منطقه است. در بیشتر مناطق سرزمین ما ترانههای محلی فراوانی رایج است؛ یکی از انواع این ترانهها، اشعاری است که دربارۀ آیینهای ازدواج در میان مردم رایج بوده است و در شهرهای مختلف، به نامهای گوناگونی خوانده میشود. در میان این اشعار میتوان رسمها و آیینهای مختلف مردم را بازیافت. در شهرستان جهرم استان فارس نیز بخش عمدهای از اشعار محلی به ترانههایی با موضوع جشن عروسی و ازدواج اختصاص دارد. هدف از این پژوهش که به شیوۀ میدانی و کتابخانهای انجام شده است، بیان ویژگیهای اشعار عروسی و طبقهبندی آنها از لحاظ مضمون و محتواست. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که اشعار عروسی در شهرستان جهرم به دو بخش عمده قابل تقسیم است: الف) اشعاری در توصیف عروس و داماد؛ ب) اشعاری که بیانگر رسوم و آداب و عادتهای مردم این شهر است که بخشهای گوناگونی دارد؛ مانند حنابندان، جهیزیه بردن، حمام کردن و خلعت پوشیدن داماد، مراسم خداحافظی عروس و آماده کردن اتاق عروس و داماد.
Oral and folk literature is a good platform for understanding the customs of each region. In most parts of our land, there are many local songs. One of these types of songs is poems about marriage rituals which are popular among people and are sung in different cities. Among these poems, various customs and rituals of the people can be found out. In Jahrom city of Fars province, most of the local poems are dedicated to songs about wedding and marriage. The purpose of this field and library research is to express the characteristics of the wedding poems and to classify them in terms of contents and matters. The findings of this study show that wedding poems in Jahrom city can be divided into two main parts: (A) Poems describing the bride and groom; (b) Poems that illustrate the customs and habits of the people of this city with various parts, such as banquets, taking furniture, bathing, and bridegroom dressing, the bride's farewell, and preparing the bride and groom's room.
خلاصه ماشینی:
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که اشعار عروسی در شهرستان جهرم به دو بخش عمده قابل تقسیم است: الف) اشعاری در توصیف عروس و داماد؛ ب) اشعاری که بیانگر رسوم و آداب و عادتهای مردم این شهر است که بخشهای گوناگونی دارد؛ مانند حنابندان، جهیزیه بردن، حمام کردن و خلعت پوشیدن داماد، مراسم خداحافظی عروس و آماده کردن اتاق عروس و داماد.
«عامه سرودهها سرچشمۀ بسیاری از تجلّیات و افکار بشری و بیانگر تاریخ، فرهنگ و اندیشههای زنده و گویای مردمی است که احساسات خود را به صورت کاملاً بدیهی و دست نخورده مطرح میکنند» (ذوالفقاری، 1394: 64)؛ اما متأسفانه به دلیل شفاهی و غیر مکتوب بودن و نیز در دسترس نبودن گویشوران در مناطق مختلف، دشواریهایی در ثبت و ضبط آنها وجود دارد و همین عامل سبب شده است که این خرده فرهنگها روز به روز در حال فراموشی و ویرانی باشند؛ بنابراین بازسازی و پژوهش دربارۀ آنها، تلاش و همتی عظیم میطلبد.
بر اساس یافتههای پژوهش، میتوان اشعار مربوط به عروسی را که در میان مردم این شهر رایج است، به دو بخش اصلی تقسیم کرد: بخش اول ترانههای مربوط به عروس و داماد است که اغلب در توصیف زیبایی و ظاهر آنهاست؛ بخش دوم دربارۀ برخی از رسوم رایج در مراسم عقد و ازدواج است؛ مانند حنابندان، خلعت پوشیدن، جهیزیه بردن، خداحافظی عروس از خانوادهاش و آماده کردن حجلهگاه عروس و داماد.
از انواع آیینهای ازدواج که در این شهر وجود داشته و اشعار مربوط به آنها بر سر زبانها بوده است عبارتند از: حنابندان، حمام کردن و خلعت پوشیدن داماد، جهیزیهبردن خانوادۀ عروس، خداحافظی عروس از خانواده و نیز آماده کردن اتاق عروس و داماد.