چکیده:
مسئله تجری، یکی از زیر مسائل علم اصول است که به بررسی حکم قطع غیرمطابق با واقع
)در صورتی که با آن مخالفت شود( می پردازد. در پژوهش پیش رو، به دنبال یافتن نگاه مرحوم
شیخ انصاری به مسئله تجری و استحقاق عقاب شخص متجری هستیم؛ مسئله ای که انعکاس
آن در کتب فقهی ایشان، با آنچه عمدتا از ظاهر کتاب فرائدالاصول فهمیده می شود در تعارض
است. در این نوشتار، سعی داریم جلوه های جدیدی از بحث تجری شیخ انصاری قدس سره را
دهیم و با تکیه بر مبادی تصوری و نتائج ایشان، و نیز با اشاره به موضعی که ایشان در کتب
فقهی خود در مورد تجری بیان می نمایند، ثابت کنیم متجری از منظر ایشان فاسق و مستحق
عقاب است؛ البته نه از جهت فعل خارجی، بلکه از جهت قصدی که به ارتکاب معصیت داشته و
به حکم عقل، قبیح و به تصریح روایات، موجب عقاب می گردد.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار، سعی داریم جلوههای جدیدی از بحث تجری شیخ انصاری ( را نشان دهیم و با تکیه بر مبادی تصوری و نتائج ایشان، و نیز با اشاره به موضعی که ایشان در کتب فقهی خود در مورد تجری بیان مینمایند، ثابت کنیم متجری از منظر ایشان فاسق و مستحق عقاب است؛ البته نه از جهت فعل خارجی، بلکه از جهت قصدی که به ارتکاب معصیت داشته و به حکم عقل، قبیح و به تصریح روایات، موجب عقاب میگردد.
البته مرحوم آخوند در حاشیه دوم خود بر رسائل، با تکیه بر بریدهای از متن مرحوم شیخ، سعی دارد نشان دهد مسئله تجری در نظر ایشان مسئلهای فقهی است: «و يمكن ان يكون بالنظر إلى انه بهذا العنوان هل يحكم عليه بالوجوب و الحرمة شرعاً فيكون مسألة فرعية، كما جعله- قده- هكذا على ما هو صريح كلامه حيث يقول في مقام الرد انصارى، مرتضى بن محمدامين، مطارح الأنظار، ج1، ص475 و همان، ج3، ص11.
ج) اگر کسی در علم اجمالی موجب احتیاط، احتیاط نکند و یکی از طرفین را مرتکب شود و سپس معلوم شود طرف اباحه را مرتکب شده است، آیا فعل او حرام است؟ این مسئله که در واقع ماهیت فقهی دارد، در کتاب مطارحالأنظار مطرح گردیده است و مرحوم شیخ در آنجا تصریح دارد که محتملالحرمة اگر با امید به اینکه حرام نباشد انجام شود، انصارى، مرتضى بن محمدامين، كتاب الحج، ص10.