چکیده:
هدف از این مطالعه، بررسی و تعیین دستاورد مطالعات خشکسالی در ایران است. بنابراین 403 مقاله علمی- پژوهشی از مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(sid) بررسی شد. تعداد 384 مقاله دارای هدف و نتیجه قابل استناد بوده، که بر اساس یافته تحقیق، در 5 بخش مجزا می شوند. عمده تحقیقات(78 درصد)، خشکسالی را در نواحی مختلف ایران ارزیابی کرده اند. یافته ها نشان داد، ایران دوره های خشکسالی را در چند دهه اخیر با شدت های مختلف تجربه کرده است. این پدیده در ارتباط با برآورد سناریوهای تغییر اقلیم چه خوش بینانه و چه بد بینانه در آینده نیز با شدت های مختلف ادامه خواهد داشت. طبیعتا پیامد خشکسالی های گذشته، به شکل آرام و خزشی، موجب بحران آبی، خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها، شور شدن منابع آب زیر زمینی، خالی شدن روستاها و آسیب های اقتصادی-اجتماعی و غیره در ایران گردید.کاهش تحقیقات خشکسالی در سالهای اخیر، حاکی از کفایت ارزیابی صرف خشکسالی دارد، چرا که نتیجه نهایی مشخص است(اکوسیستم تشنه ایران). بنابراین محیط طبیعی ایران نیاز به راه حل عملی، تولید تکنولوژی با توجه به دانش بومی برای کاهش آسیب های محیطی دارد، که این امر بجز با جمع متخصصان حوزه های مختلف و پژوهش های گروهی مرتبط با بحران های محیطی، امکانپذیر نمی باشد.
خلاصه ماشینی:
پيامدهاي منفي اين پديده ؛ از جمله در جنوب شرقي ايران ، آسيب هاي اقتصادي و اجتماعي خشکسالي ١٣٧٧ تا ١٣٨٣ سيستان (بيک محمدي و همکاران ، ١٣٨٤)، شدت و پيشروي ماسه هاي روان (نگارش و لطيفي، ١٣٨٧)، تشديد بادهاي بهار و تابستان شمال دشت و حمل رسوب (احمدي و همکاران ، ١٣٨٥)، کاهش منابع آبي و کشاورزي (جان پرور و همکاران ، ١٣٩٦)، افزايش ٥ برابري وقوع غبارناکي سيستان (ميري و همکاران ، ١٣٨٨)، کاهش مراتع ايران شهر (کريمي و همکاران ، ١٣٩٣)، خسارت هاي وارد شده به محيط زيست و زندگي مردم سيستان با افت درياچه (ابراهيم زاده ، ١٣٨٨)، از بين رفتن ٢٥ درصدي درآمد صيد ماهي در زمان خشکسالي هامون (عمراني و اسماعيلي، ١٣٨٥)، افزايش مقدار هدايت الکتريکي و نسبت جذب سديم ٥/٥ درصدي (محمودي و همکاران ، ١٣٩٤) بوده است که نهايتا در سيستان و بلوچستان منجر به مهاجرت به ديگر نقاط و ساکن شدن در شهرها و حاشيۀ آن ميشود (افراخته ، ١٣٨٤).
در شمال ايران ، کاهش قطر حلقه هاي درختي به ميزان ٢/٣ ميليمتر در صومعه سراي گيلان با تغيير بارش از ١٢٠٠ به ٨٠٠ ميليمتر (رمضاني و شيرزاد، ١٣٨٨)، تغيير سطح کشت و توليد به ترتيب ، ٢١٤٩ هکتار با ٦٢٠٠ تن و ٦٢٧٠ هکتار با ٣٢٩٤ تن توليد زيتون به ترتيب با ترسالي و خشکسالي در رودبار (رمضاني و کاظم زاده ،١٣٩٠)، مشکل تأمين جريان پايۀ رودخانۀ حوضۀ سفيدرود (نصرتي،١٣٩١)، کاهش زراعت که بيشترين عامل مهاجرت بهشهر است (نقوي و بيگلري،١٣٩٢)، آتش سوزي جنگل سراوان گيلان با کاهش رطوبت و افزايش دما (فرهي آشتياني و همکاران ، ١٣٩١) از پيامدهاي منفي خشکسالي در اين منطقه است و کاهش يک درصدي رطوبت خاک موجب کاهش ١٣٠ کيلوگرمي محصول در هکتار، خسارت ٣١٢ هزار ريالي در هکتار و ٦٥ ميليارد ريالي براي کل استان گلستان (دريجاني و همکاران ، ١٣٨٧) شده است در تالاب امير کلايۀ لاهيجان ، ١٣٧٢ عدد موجود کفزي در مترمربع در سال ١٣٧٥ به ١٦٥ عدد در سال ١٣٨٠ کاهش يافته است (نظامي و خارا، ١٣٨٤).