چکیده:
امروزه در برنامهریزیهای راحتی و سلامت انسان، بررسی وضعیت تنشهای فیزیولوژیک حرارتی، نقش مهمی را ایفا میکند. در این خصوص میتوان در برنامهریزیهای بلندمدت از آب و هوا و در برنامهریزی کوتاه مدت از شرایط جوّی کمک گرفت. در تحقیق حاضر با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک تنش حرارتی(PET) اقدام به تهیه اطلس آسایش اقلیم ایران در مقیاس ماهانه گردید. مقادیر محاسبه شده برای 40 ایستگاه کشور با طول دوره آماری مشترک 52 سال (1338-1390) نقشههای تنش فیزیولوژیک حرارتی تهیه شد. بر اساس نقشههای ترسیم شده نقش ارتفاعات در شکلدهی شرایط تنشهای فیزیولوژیک حرارتی بسیار پررنگتر از طول و عرض جغرافیایی است. از لحاظ شرایط بدون تنش حرارتی فروردین ماه با 7/47 درصد از مساحت ایران در رتبه اول قرار دارد و مطلوبترین شرایط آب و هوایی بدون تنش را داراست. در همین ارتباط دی ماه با 3/75 درصد از کشور دارای تنش سرمایی است و بعد از آن مرداد ماه با تنش گرمایی 9/99 درصد از کشور، بدترین شرایط تنش فیزیولوژیک حرارتی آب و هوایی را دارا است. بیشترین و کمترین ضرایب تغییرات مکانی تنش فیزیولوژیک حرارتی ایران به ترتیب مربوط به دی و تیر ماه است. در ادامه با توجّه به نمرات شاخص، گروه بندی ایستگاهها با اعمال روش خوشهای سلسله مراتبی با روش ادغام وارد (Ward) انجام گرفت. نتایج نشان داد هفت ناحیه اصلی تنش فیزیولوژیک حرارتی برای اطلس ایران قابل تشخیص است که در هر یک از این ناحیه، شرایط تنش حرارتی از ویژگیهای همسان برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
و از مدت ها پيش تأثير آب و هوا را در بروز و گسترش بيماريهاي همه گير به رسميت شناخته اند (٢٠٠٧ ,Amelung et al)؛ بر اين اساس ، بسياري از محققان در تحقيقات خود عوارض جانبي ناشي از مخاطرات آب و هوايي ناشي از تنش هاي سرمايي و گرمايي بر سلامت ، بيماريهاي قلبي و عروقي (محمدي، ١٣٩٦) و مرگ و مير انسان را مطالعه نموده اند (٢٠١٢ ,Nastos and Matzarakis).
بر اساس واسنجي شاخص هاي دماي معادل فيزيولوژيک حرارتي (PET) (کاشکي، ١٣٩٨؛ فلاح قالهري، ١٣٩٥: ٢٤٣)، شاخص عدم آسايش (DI) (خسروي، ١٣٩٨: ٨٤)، فصل تابستان را بيشترين مقادير تنش گرمايي ميدانند که باعث کرامپ عضلاني ناشي از گرما، سينکوب (غش گرمايي)، هيپوترمياي بدن و بيماريهاي قلبي و عروقي در اين فصل وجود دارد (محمدي، ١٣٩٦).
داده ها و روش کار در اين تحقيق با استفاده از شاخص دماي معادل فيزيولوژيک تنش حرارتي PET کار ارزيابي و پهنه بندي تنش هاي فيزيولوژيک حرارتي انسان در ايران ، با طول دوره آماري مشترک (١٣٣٨تا ١٣٩٠) از چهل ايستگاه سينوپتيک (مشهد، تربت حيدريه ، سبزوار، بيرجند، زابل ، زاهدان ، چابهار، کرمان ، جاسک ، بندرعباس ، بندرلنگه ، فسا، شيراز، يزد، اصفهان ، شيرکوه ، بوشهر، آبادان ، اهواز، دزفول ، خرم آباد، کرمانشاه ، اراک، کاشان ، سمنان ، تهران ، همدان ، قزوين ، زنجان ، شاهرود، گرگان ، بابلسر، نوشهر، رامسر، رشت ، انزلي، تبريز، اروميه و خوي) ايران زمين مورد استفاده قرار گرفته شده است (شکل ١).