چکیده:
بهرام چوبین یکی از سپهبدان ساسانی در دوران هرمزد چهارم و از خاندان اشکانی مهران پا از
اینکه، بهعنوان فرماندۀ کل سپاه ایران در جنگ علیه ترکان در شرق پیروز شد، در سال 589 م.
دست به شورش زد. این شورش در تاریخ دورۀ ساسانی از اهمیت ویژهای برخوردار است. زیرا
برخلاف شورشهای دیگر نهتنها بیرون از دودمان ساسانی رخ داد و تقریبا با موفقیت همراه بود؛
بلکه بهرام توانست برای مدتی کوتاه پادشاهی را در خاندان ساسانی به دست آورد. مهمتر از آن، او
توانست قدرت دو تن از پادشاهان ساسانی را به چالش بکشد که در نتیجه باعث کشتهشدن یکی
از آنها، یعنی هرمزد چهارم و فرار دیگری، یعنی خسرو دوم به امپراتوری روم شد. این پژوهش در
نظر دارد تا با استفاده از منابع موجود و با روشی توصیفی ت تحلیلی، تاثیر اصلاحات نظامی خسرو
اول بر ساختار سیاسی و اجتماعی ساسانیان را بازشناسد. همچنین با نگاهی به اوضاع داخلی
ساسانی، تغییر مشی سیاسی جانشین او یعنی هرمزد چهارم را در برابر نجبا و خاندانهای کهن
مورد بررسی قرار دهد و از این منظر علل و زمینههای این شورش را واکاود.
Bahram Chobin who was one of the Sasanian lieutenant general during
Hormoz IV sovereignty and one of the Arsacides Mehrans dynasty,
rioted in 589AD after he over came the war against Turks in the east as
Irans commander in chief, this riot has a special importance in sasanidera,
that’s why this riot, unlike other riots, not only didn’t happen during
sasanid dynasty and rather was successful, but also Bahram could
experience monarchy in that time for a short period of time and more
importantly, he could challenge the power of the two of Sasanian kings,
that this led to the killing of one of them-Hormoz IV- and the scape of
the other- khusro II- to roma empire. This paper I am to recognize the
effect of Khusro I s military reforms on the social and political system by
using the available resources and descriptive- analytic method and also
while having a good look at the Sasanian interior situation investigates in
to the policy change by his successor, Hormoz IV in comparison to
nobles and old dynasties and from this view point looks into the causes
and backgrounds of this riot
خلاصه ماشینی:
شورش بهرام چوبین؛ علل و زمینه ها بهرام دلپاک چکیده بهرام چوبین یکی از سپهبدان ساسانی در دوران هرمزد چهارم و از خاندان اشکانی مهران پس از اینکه، بهعنوان فرماندۀ کل سپاه ایران در جنگ علیه ترکان در شرق پیروز شد، در سال 589 م.
تقریباً تا پایان حکومت شاپور دوم هیچ یک از نجبا و خاندانهای کهن برای مقام سلطنت تهدیدی ایجاد نکردند؛ اما با مرگ این پادشاه تا جلوس خسرو اول بار دیگر نجبا و بزرگان نیرو گرفتند و به دنبال کسب مقام و جایگاه دیرین خود بودند.
با وجود این، در اواخر قرن ششم بهنوعی، حاکمیت ساسانیان مشروعیت خود را از دست داد و آن زمانی بود که بهرام ششم یکی از فرماندهان سپاه ساسانی از خاندان مهران بر ضد هرمزد چهارم شورید و برای مدت کوتاهی توانست بر ساسانیان حکومت کند.
در اوایل امر، ساسانیان تا حدی موفق شدند و بعدها خسرو اول توانست با استفاده از اصلاحات خود، که آن هم پیامد نهضت مزدکی بود، بر آنها فایق آید؛ اما ناکامیهای سیاست خارجی و تغییر و تحولات داخلی دولت ساسانی در دورۀ جانشینان خسرو انوشیروان، که میتواند تعبیری از پیامدهای اصلاحطلبانۀ او قلمداد شود، به شورش بهرام چوبین بر ضد پادشاه ساسانی انجامید.
این خاندانها بهدلیل موقعیت برترشان و انتساب به خانوادۀ اشکانی خود را گاهی برتر از ساسانیان میدانستند و احتمالاً یکی از عللی که خاندان مهران و در رأس آن بهرام چوبین علیه دولت ساسانی شورید همین مسئله بود (کجباف و دیگران، 1392: 180ـ192 و ملایری، 1379: 241).