بررسی تأثیر عنصر مذهب درجرح و تعدیل راویان شیعه در آثار رجالی ذهبی مقاله

در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت، راویان مشترکی قرار دارند که همواره پذیرش احادیث آنان با ملاحظۀ تفاوت مذهبی آن‌ها، مورد توجه رجالیان فریقین بوده است. در این راستا، از جمله مباحث مورد نظر رجالیان اهل سنت، بررسی مذهب راویان شیعه و اثبات یا نفی عدالت آنان بوده است. برخی از نفی عدالت و در نتیجه بی‌اعتباری احادیث راویان شیعی سخن گفته‌اند؛ برای اثبات یا نفی این مسئله می‌توان آثار پیشینیان را در این زمینه جستجو کرد. به این منظور پرسش نوشتار حاضر، از نقش عنصر مذهب در داوری چهره شاخص حدیثی رجالی اهل سنت، شمس الدین ذهبی بر عهده گرفته است. با تامل در الفاظ جرح و تعدیل به کارگرفته شده از سوی ذهبی، مشخص می‌شود، توثیقات در دو دستۀ موکد و مطلق قرار می‌گیرند و جرح‌هایی نیز به غیر مذهب تعلق گرفته و یا تنها به نقل توصیف برخی از راویان شیعه، بدون اظهار نظر خود پرداخته است. چنین به نظر می‌رسد که ذهبی به عنوان یکی از پیشگامان رجال اهل سنت، به جرح راویان شیعی به بهانۀ مذهب معتقد نیست، بلکه ملاک ضعف راوی نزد وی، وجود نقص‌های دیگری است که به زعم او به صحت حدیث آسیب وارد نموده و از فقدان یکی از شروط راوی حدیث حکایت دارد؛ چنان‌که ذهبی به گفته خودش با بدعت‌های مذهبی منتسب به راویان شیعی مخالفت می‌ورزد. بنابراین، صرف شیعی بودن راویان، ملاک در بی‌اعتباری روایات نخواهد بود.