چکیده:
«بررسی دلالت برهان فطرت بر اثبات صفات ذات خدا» با پرسش اصلی «برهان فطرت ـ به فرض درستیاش ـ چه دلالتی بر اثبات صفات ذات خدا دارد؟» آغاز گردید. صفات ذات خدا از مهمترین مباحث اعتقادی بشر هستند و نوشته حاضر سعی دارد با روش تحلیلی بررسی کند که: آیا برهان فطرت میتواند صفات ذات خدا را ثابت کند؟ اهمیت این بحث در کوتاه کردن اثبات صفات خدا و آشنایی با ظرفیت برهان یادشده است. پرسش اصلی با فرضیه «صفات ذات خداوند را میتوان براساس برهان فطرت اثبات کرد» مواجه شد. نخست، دو تقریر از برهان فطرت ارائه گردید که حاصلشان چنین به دست آمد: «خدا کمال مطلق است» و «خدا ناجی است». دلالت کمال مطلق بر صفاتی چون علم حضوری و فاعلیت بالتجلی، قدرت، حیات، غنای وجودی، بساطت عقلی و خارجی، واحد بودن و سرمدیت تبیین شد. دلالت ناجی بر آگاهی و توانایی نجاتخواهان، علم و قدرتش را فیالجمله، و نیز حیات، بساطت خارجی، واحد بودن و سرمدیت خدا را تصدیق کرد، ولی در اثبات غنای وجود ناجی درماند.
تبدأ دراسة دلالة برهان الفطرة علی اثبات الصفات الذاتیة لله تعالی بسؤال و هو "أن برهان الفطرة مع فرض صحته کیف یدل عل إثبات صفات الله الذااتیة؟"
یعتبر صفات الله الذاتیة من أهم المباحث العقائدیة عند البشر و المقالة هذه بصدد مناقشة تحلیلیة حول امکانیة اثبات صفات الله الذاتیة بهذا البرهان. و تکمن أهمیة هذا البحث فی جعل طریق إثبات الصفات آقصر و فی التعرف علی إمکانات هذا البرهان. و فرضیة الإجابة عن السؤال هو أنه یمکن إثبات الصفات ببرهان الفطرة، و تم وضع تقریرین من البرهان و کانت النتیجة قضیتین: "الله کمال مطلق" و الله هو المنقذ"، و ثم تم تبیین دلالة الکمال المطلق علی صفات کالعلم الحضوری و الفاعلیة بالتجلی، و القدرة، الحیاة، الغنی الوجودی، البساطة العقلیة و الخارجیة، الواحدیة و السرمدیة. و دلالة المنقذ علی العلم و قدرة طالبی النجدة، یمکن فی الجملة أن تثبت العلم و القدرة فی الجملة، و یؤید الحیاة، البساطة الخارجیة و الواحدیة و السرمدیة، و لکنها تعجز عن إثبات غنی المنجی الوجودی.
The study began with the main question "What denotation does the of proof by nature - given its truthfulness – have in proving the Divine Essential Attributes?" Essential Attributes of God are among the most important topics of human belief, and this essay attempts to study analytically the question. The importance of this study lies in shortening the way for proving God's Attributes and in familiarity with the capacity of this proof. The main question was faced with the hypothesis: "the Essential Attributes of God may be proved by the proof of nature." At first, two expressions of the proof by nature were given; it followed by the conclusion that: "God is Absolute Perfection" and "God is Savior". On the basis of the former, such Attributes as Science, Lightening Agency, Power, Life, Existential Richness, rational and external Simplicity, Unity and Non-Temporality. On the basis of the latter, however, one may not prove the Divine Existential Richness.
خلاصه ماشینی:
در اهميت پاسخ به اين پرسش ميتوان گفت اثبات صفات خدا به وسيله ايـن برهان ، يا من صميمه و بدون انضمام هر نوع مقدمه تصديقي خواهد بود و يـا بـا انضمام مقدمه است .
٢. دلالت برهان فطرت بر صفات ذات خداوند نخستين صفت ذاتي که فيلسوفان طرح ميکنند، «علم » است ؛ زيرا آن را مرجع صفات ديگر ميدانند (سبزواري، ١٣٨٣: ١٣٣) و سپس «قدرت »، که بـا اثبـات ايـن دو، «حيات » ثابت ميشود.
اما اثبات مقدمه دوم به اين است کـه ، بعـد از آنکـه علـم موجـود کامل ، ثابت شد و با توجه به اينکه ثابت خواهد شد که «کامل غيرمرکب اسـت »، چنين موجودي علمـش زايـد بـر ذاتـش نيسـت ، بلکـه همـه صـفات حقيقـي و واقعياش عين حقيقت و هستياش هستند.
ب ) استدلال إني مطلق که در آن ، از راه ملازمات عامه ميان وجود و کمـالات وجودي، بر حيات اقامه دليل ميشود؛ به اين نحوه کـه وجـود، توابـع و لـوازمي مانند علم ، قدرت و حيات دارد و هرچه وجودش اکمـل باشـد، حيـات و ديگـر صفات کمالي وجودياش نيز اکمل است (ملاصدرا، ١٩٨١م ، ج ٦: ٤١٣-٤١٤؛ جوادي آملي، ١٣٨٧: ٣١٤-٣١٤).
آن گاه اگر قضيه حصولي برگرفته از اين يافته حضوري را در تقرير دوم جاي داد، با توجه به ملازمات عامـه ميـان صفات وجود و صفات کمالي وجود ـ همانند قدرت ـ ميتوان وجود بينهايت و صفات کمالي بينهايت را ثابت کرد؛ زيرا «بينهايت در هستي، بينهايت در علم ، قدرت ، حيات و ديگر صفات کمالي وجود است » گزاره اي خارج محمول خواهد بود.