چکیده:
توریه عبارت است از پنهان داشتن مقصود اصلی خود از طریق به کار بردن کلامی که معنای ظاهریاش خلاف معنای اراده شده متکلم باشد. در ملاک توریه، اختلافاتی وجود دارد؛ عدهای ملاک توریه برای صدق و کذب را مراد متکلم و عدهای دیگر ملاک را ظاهر کلام متکلم دانستهاند. در تحقیق پیشرو برای روشن شدن ماهیت توریه نخست توریه از حیث لغوی و اصطلاحی و سپس ادله هر کدام از دو قول بررسی شده و برخی از روایاتی که پیرامون توریه مطرح شده را ذکر و چگونگی دلالت آنها را واکاوی شده است. با روشن شدن ماهیت توریه مشخص میشود که آیا متکلم میتواند به طور مطلق توریه را انجام دهد یا نیاز به مسوغات کذب دارد تا توریه جایز شود و اگر جزء موارد استثنا شده نباشد نمیتوان توریه را انجام داد و دروغ محسوب میشود.
خلاصه ماشینی:
لذا کسی که توریه میکند از آنجایی که مرادش با واقع مطابقت دارد دروغ نگفته ولی دسته دیگر علما میفرمایند ملاک صدق وکذب مطابقت و عدم مطابقت ظاهر کلام با واقع است که البته این ملاک مشهور است واز آنجایی که در توریه ظاهر کلام متکلم با واقع مطابقت ندارد دچار دروغ شده که حال باید بررسی کرد که این مورد از مجوزات دروغ است و به طور مطلق جایز میشود یا خیر؟ برای اینکه به ملاک صحیح دست یابیم باید ادله هر کدام از دو دلیل را مورد بررسی قرار داده تا پی ببریم که توریه دروغ است یا خیر؟ بررسى ادله مخالفان دروغ بودن توريه شيخ انصاری( شيخ انصاري در «المكاسب المحرمه» ميفرمايد: «ولاينبغي الأشكال في عدم كونها [توريه] من الكذب و لذا صرح الاصحاب فيما سيأتي من وجوب التوريه عند الضروره بأنه يؤدي بما يخرجه من الكذب».
آيتالله خوئی( ایشان در تعریف کذب میگویند ملاک صدق وکذب مطابقت ظاهر کلام با واقع است و اگر ظاهر کلام متکلم مطابق نفس الامر نباشد آن را کذب میخوانند اما ایشان در ادامه میفرمایند این تعریف صحیح نیست و ملاک را همان مراد متکلم با واقع میدانند و میفرمایند: تحقيق اين است كه جمله، خبريه باشد يا انشائيه، براي ابراز صور ذهني و اظهار دعاوي نفساني وضع شدهاند.
ملا مهدي نراقي ايشان توريه را قائم مقام كذب ميدانند و معتقدند: اینکه گفته شود برای فرار از کذب میرویم سراغ توریه درست نیست و محذور كذب، كه تفهيم امر خلاف واقع بود، در اينجا هم وجود دارد.