چکیده:
یکی از مقولههای کلیدی در دانش معنیشناسی جهت تعیین معنای دقیق واژگان، مطالعهی حوزههای معنایی است. از این روش میتوان برای فهم بهتر قرآن کریم بهره برد. این پژوهش با روش تحلیلی و توصیفی واژگان همنشین «صدّ» و با هدف تبیین حوزهی معنایی «صدّ» و معناشناسی درزمانی و همزمانی واژهی «صدید» در قرآن کریم انجام شده و در پی پاسخ به این سوالات است: 1- واژهی «صدّ» با کدام حوزههای معنایی ارتباط دارد؟ 2-کدام یک از واژگان مجاور «صد» در تعیین حوزهی معنایی آن نقش برجستهتری ایفا مینماید؟ 3-کدام واژگان همنشین در تبیین معنای «صدید» نقش قابل ملاحظهای دارند؟ با تحلیل واژگان همنشین مشخص شد که واژهی «صدّ» به حوزهی معنایی کفر، ظلم، نفاق، فسق و ضلالت تعلق و با آنها تعامل و رابطه ی معنایی دارد. کافران، منافقان و ظالمان به عنوان همنشینهای فاعلی، نقشی تعیین کننده در تبیین حوزهی معنایی «صدّ» ایفا میکنند. کفر از میان این واژگان به عنوان همنشین تقدمی، نقش چشمگیرتری دارد. این پژوهش علاوه بر تعیین حوزهی معنایی «صدّ» به معناشناسی درزمانی و همزمانی واژهی «صدید» مشتق از مادهی «صدّ» در قرآن کریم نیز پرداخته است. بررسی واژگان همنشین و جانشین صدید نشان داد که کلمهی «صدید» در سطح روابط همنشینی با کلمات خاب، جبّار، عنید، یسقی، ماء، یتجرّع و یاتی و در سطح روابط جانشینی با واژگان حمیم و غسّاق ارتباط معنایی دارد. با تحلیل همنشینها و جانشینهای «صدید» نیز مشخص شد که صدید ارتباط عمیقی با حوزههای معنایی کفر، عذاب و جهنم دارد.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش علاوه بر تعيين حـوزٔە معنايي «صد»، به معناشناسي درزماني و همزماني واژٔە «صديد» مشتق از مادٔە «صـد» در قـرآن کـريم نيز پرداخته شده و پس از تحليل واژگان همنشين «صد»، اين نتيجه حاصل شـده کـه کلمـۀ «صـديد» در سطح روابط همنشيني با کلمات : خاب، جبار، عنيد، يسقي ، ماء، يتجرع و يـأتي و در سـطح روابـط جانشيني با واژگان: حميم و غساق ارتباط معنايي دارد.
از اين رو، نگارنده قصد دارد تـا از طريـق ايـن نوشـتار، بـه سؤالات زير پاسخ دهد: ۱- واژٔە «صد» با کدام حوزه هاي معنايي ارتباط دارد؟ ۲- کدام يک از واژگان مجـاور «صـد» در تعيـين حـوزٔە معنـايي آن نقـش برجسته تري ايفا مي نمايد؟ ۳- کــدام واژگــان همنشــين در تبيــين معنــاي «صــديد» نقــش قابــل ملاحظه اي دارند؟ پيشينۀ پژوهش از مهم ترين کتابهايي که به مبحث معني شناسـي واژگـان قرآنـي پرداختـه ، ايـن کتــب هســتند: «التحقيــق فــي کلمــات القــرآن الکــريم » اثــر حســن مصـطفوي ، «خـدا و انسـان در قـرآن » و «مفـاهيم اخلاقـي - دينـي در قـرآن مجيد» اثر ايزوتسو و کتاب «بلاغـة الکلمـة فـي التعبيـر القرآنـي » اثـر فاضـل صالح السامرائي .
در معني شناسي زباني ، توجـه معطـوف بـه خـود زبـان اسـت (صـفوي ، ۱۳۹۲: ۲۸) و در آن، روش هايي چـون معني شناسـي حـوزه اي (حوزه هـاي معنايي ) براي مطالعۀ معنا به کار گرفته شده است کـه ايـن روش در مطالعـۀ معنـــي بـــه دو رويکـــرد درزمـــاني «Diachronic» و رويکـــرد همزمـــاني «Synchronic» تکيه دارد (همان : ۱۹۱-۱۹۶).