چکیده:
برآورد معتبر پتانسیل سیلخیزیدر مناطق خشک و نیمهخشک با فقدان یا کمبود دادهها برای مدیریت سیل بسیار مهم است.یکیازروشها در برآورد پتانسیل سیلخیزی،روش شماره منحنی (CN)مربوط به سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS)است که در مقیاس زیرحوضه مورد استفاده قرار میگیرد. در این پژوهشپتانسیل سیلخیزی و شناخت عوامل مؤثر دررخداد آن در زیرحوضهها و مناطق همگن هیدرولوژیک حوضه درهشهر مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتهاند. به این منظور منطقه مورد مطالعه بر اساس 23 پارامتر مختلف با استفاده از تحلیل خوشهای به سه منطقه همگن هیدورلوژیک همگنبندی شد. سپسبرای برآورد رواناب و دبی حداکثر هر کدام از زیرحوضهها و مناطق همگن از روش شماره منحنی استفاده شد.لایهها و اطلاعات مورد نیاز شامل لایه کاربری اراضی،گروههای هیدرولوژیک خاک و حداکثر بارش 24 ساعته،مقادیرCN و نفوذ (S)، ارتفاع رواناب (Q) و دبی حداکثر (Qmax) برای هرکدام از زیرحوضهها و مناطق همگن هیدرولوژیک محاسبه شد.در نهایت جهت شناخت عوامل موثر بر دبی حداکثر هر کدام از زیرحوضهها و مناطق همگن هیدرولوژیکتحلیل عاملی بر اساس 20پارامتر انجام گردید.
Reliable estimations of flooding potential are extremely important for flood management in arid and semiarid regions without or lack of data. One of the most important methods in flooding potential estimation is curve number method (CN) of American Soil Conservation Service (SCS). In this research flooding potential and identifying of effective factors on flooding events at sub-catchments and hydrological homogeneous areas of Darrehshahr drainage basin has been studied and compared. In view of this, the study area classified to three homogenous cluster using cluster analysis. The curve number method was used to estimate runoff and maximum discharge of the sub-catchments and homogeneous clusters. The layers and data including land use, hydrological groups of soil, maximum 24 hours precipitation, the CN measures, infiltration (S), runoff volume (Q) and maximum discharge (Q max) at each sub-catchment and hydrological homogeneous clusters were calculated. Finally, factor analyses based on 20 parameters were used to identify the effective factors on maximum discharge at sub-catchments and homogeneous clusters. The results showed two physiographic parameters (area and drainage density) in and six physiographic parameters (area, main stream length, sum of streams, basin drainage density, bifurcation ratio and time of concentration) at sub-catchments and hydrological homogeneous regions selected as effective parameters in flooding potential, respectively. In addition, at the hydrological homogeneous regions the parameters including forest area, pasture area and percent area of high infiltration formation were selected as highly loading factors. Therefore, we can conclude that the hydrological homogeneous clusters have higher accuracy than the sub-catchments in the estimation of flooding potential using CN method.
خلاصه ماشینی:
در این مطالعه از روش تحلیل عاملی برای شناخت عوامل و میزان تأثیرگذاری آنها بر سیلخیزی مناطق همگن و زیرحوزهها استفاده شده است.
بنابراین هدف از این پژوهش تعیین عوامل مؤثر در سیلخیزی با استفاده از روش شماره منحنی در مناطق همگن هیدرولوژیک و زیرحوزهها و مقایسه نتایج آنها میباشد.
جدول 1- پارامترهای مورد استفاده در تعیین مناطق همگن هیدرولوژیک (رجوع شود به تصویر صفحه) برآورد رواناب و دبی حداکثر سیل يكي از روشهاي تخمين رواناب در حوضههای فاقد اندازهگیری دبی، روش شماره منحني رواناب سازمان حفاظت خاک آمریکا است.
چون حوضه مورد مطالعه فاقد ایستگاه هواشناسی میباشد به منظور تعیین بارندگی 24 ساعته از آمار بارش روزانه 9 ایستگاه مجاور حوضه استفاده شده است که طی یک دوره 32 ساله (1387-1355) حداکثر بارندگی 24 ساعته برای هر ایستگاه مشخص و سپس مقادیر آنها از طریق روش IDW به زیرحوضهها و مناطق همگن تعمیم داده شد (جدول2، شکل2).
رابطه (5) Zi =( X1-Xm)/Sd Zi = عدد استاندارد شده X1 = میانگین دادهها Sd= انحراف معیار دادهها سپس پارامترهای استاندارد شده مورد تجزیه و تحلیل عاملی قرار گرفتند و میزان همبستگی هر کدام از اجزای این پارامترها با دبی حداکثر بدست آمده از روش شماره منحنی در عاملهای مختلف مشخص و مهمترین پارامترهای تأثیرگذار در پتانسیل سیلخیزی حوضه تعیین شدند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 5- نمودار درختی حاصل از تحلیل خوشهای زیرحوضههای درهشهر (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل6- مناطق همگن هیدرولوژیگ حوزه آبخیز دره شهر برآورد دبی حداکثر در زیرحوضهها و مناطق همگن هیدرولوژیک با توجه به جدول شماره 4 مقادیر دبی حداکثر در روش شماره منحنی در زیرحوضههای 1 تا 6 بهترتیب 02/74، 18/51، 75/28، 72/37، 14/48 و 94/71 محاسبه گردیده است.