چکیده:
یکی از مهمترین آموزه های اجتماعی ـ اقتصادی قرآن تاکید بر انفاق و کمک به محرومین جامعه است که از ارکان عملی ایمان به شمار میآید و آثار مهمی در سعادت فرد و جامعه دراد. آیات قرآن در این زمینه فراوان است و از جهات متعدد میتوان آنها را بررسی کرد. تحقیق حاضر روشهایی را که قرآن برای ایجاد انگیزه در مومنین نسبت به صدور فعل انفاق به کار بسته است با تاکید بر تفسیر المیزان بررسی می کند. مهمترین روشهای انگیزشی قرآن در مورد انفاق عبارتند از: 1. ایجاد یا اصلاح بینشهای در اموری مانند رزاقیت خدا و مالکیت حقیقی او بر جهان هستی، 2. استاده از روشهای پاداش و تشویق از طریق بیان ثواب انفاق و ثمرات روانشناختی و اخلاقی آن، 3. بیان تهدیدآمیز و توضیح پیامدهای ترک انفاق، 4. ارائه الگوهای بزرگ و تاثیرگذار در امر انفاق، 5. عبرتآموزی از سرگذشت پیشینیان.
خلاصه ماشینی:
اعتقاد به رزاقیت الهی این نگرانی را نسبت به آینده برطرف میسازد، لذا در برخی از آیات دقیقاً به این نکته توجه فرموده و در جهت رفع آن میفرماید: «وَمَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیءٍ فَهُوَ یخْلِفُهُ وَهُوَ خَیرُ الرَّازِقِینَ؛ آنچه را در راه خدا انفاق كنید، خدای متعال جای آن را پر میكند و او بهترین روزیدهندگان است» (سبا / 39)، طبرسی مینویسد: وقتی میگویند: «اخلف اللَّه له و علیه» معنایش این است كه خداوند بهجای آنچه از دست فلانی رفت، عوضی داد (طبرسی، 1382: 8 / 394) علامه طباطبایی معتقد است: سیاق آیه دلالت دارد بر اینكه مراد از انفاق، وجوه احسان است و مراد بیان این نكته است كه چنین انفاقی نزد خدا ضایع و گم نمیشود، بلكه خداوند آن را عوض میدهد.
توجه به مالکیت حقیقی خدای متعال در انگیزهبخشی انفاق بسیار مهم و تأثیرگذار است، بههمین دلیل در آیات متعددی همراه با امر به انفاق به این مسئله مهم توجه داده و میفرماید: «وَمَا لَكُمْ أَلا تُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ» (حدید / 10) علامه طباطبایی در تفسیر آیه فوق مینویسد: كلمه «میراث» بهمعنای مالكشدن مالی است كه از میت به بازماندگانش منتقل میشود و اضافه میراث به آسمانها و زمین اضافه بیانیه است؛ یعنی میخواهد بفرماید آسمانها و زمین با آنچه در آن دو است همان میراث است، پس آنچه خدا در آسمانها و زمین خلق كرده و صاحبان عقل چون انسان آنها را ملك خود پنداشته، ملك خدا است.