چکیده:
منطقه ژئوپلیتیک دریای خزر پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جایگزین شدن چهار کشور تازه استقلالیافته بهجای آن در این حوزه، دچار تحولات عظیمی گردید که در این تحقیق با عنوان «تأثیر عوامل نظامی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران» سعی شده است این تحولات، از دریچه عامل نظامی ژئوپلیتیک بر تدوین راهبرد دفاعی کشور موردبررسی قرار گیرد. لذا در پژوهش حاضر با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی و بهصورت کاربردی پس از انجام مطالعات نظری و محیطشناسی ژئوپلیتیک کشورهای منطقهی دریای خزر تلاش گردیده است تا عوامل نظامی ژئوپلیتیک مرتبط و مؤثر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران شناسایی سپس بهمنظور تائید این عوامل و تعیین نقش عوامل (در قالب بسترهای فرصتآفرین، تهدیدزا، قوت و ضعف)، دو پرسشنامهای تنظیم و طراحی گردید. پرسشنامه اول بهمنظور تائید عوامل مؤثر ژئوپلیتیک نظامی احصاء شده بر تدوین راهبرد دفاعی بین جامعه آماری 12 نفری و پرسشنامه دوم بهمنظور تعیین نقش عوامل در جامعه آماری 49 نفری بهصورت تمام شمار توزیع و پس از اخذ نظر جامعه آماری با استفاده از تکنیکها و روشهای آماری، تجزیهوتحلیل شده و در ادامه به جمعبندی و ارزیابی سؤالات تحقیق پرداختهشده است. درنهایت در قسمت نتیجهگیری در پاسخ به سؤالات تحقیق، مهمترین بسترهای فرصتآفرین و بسترهای تهدیدزا و همچنین مهمترین عوامل قوت و ضعف نظامی که در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران مؤثر میباشند؛ در قالب 24 عامل ژئوپلیتیک تعیین گردیدند.
The geopolitics of the Caspian Sea region after the collapse of the Soviet Union and replace the four newly independent country instead in this area, Have been changes. In this study, as »Caspian Sea geopolitical impact of military factors on the defense strategy of the Islamic Republic of Iran« is tried these developments, Geopolitics through the lens of military factors on the defense strategy is considered. Therefore, this study Application form After conducting theoretical studies and Ecology geopolitics of the Caspian Sea region have tried, Military factors related to geopolitics And effective defense strategy Islamic Republic of Iran exploration Then to confirm this and to determine role of factors (In the context of project opportunities, threatening, strengths and weaknesses) Two questionnaires were designed and set. The first questionnaire to confirm the geopolitical factors affecting military the population of 12 people and The second questionnaire to determine the role of the population of 49 people Were distributed. Finally, at the conclusion In response to the survey questions, The most important opportunities and threatening also The important factors of military strengths and weaknesses that The Islamic Republic of Iran are effective on defensive strategy’ were determined in 24 Geopolitical factors.
خلاصه ماشینی:
همچنين خسرو بوالحسني در رساله دکتري خود با عنوان «تأثير عوامل ژئوپليتيکي کشور ترکيـه بـر تدوين راهبرد دفاعي جمهوري اسلامي ايران » در چارچوب نظـري تحقيـق خـود در بيـان عوامـل نظامي به عامل هاي اهداف و سياست هاي دفاعي – امنيتـي، قـدرت نظـامي و تـوان کمـي و کيفـي نيروهاي مسلح ، عضويت در معاهدات نظامي و ايجاد پيمان هاي دفاعي با قـدرت هـاي منطقـه اي و فرامنطقه اي، تأسيسات و صنايع نظامي داخلي و برخورداري از فنـاوري پيشـرفته دفـاعي پرداختـه است ؛ بنابراين با اقتباس از تحقيقات ذکرشده و با عنايت به محدوده اين تحقيق ، چـارچوب نظـري پژوهش در بيان عوامل ژئوپليتيک نظامي درياي خزر عبارت خواهد بود از: قدرت نظامي و کميـت و کيفيت نيروهاي مسّلح ، تأسيسات و صنايع نظامي، قراردادهاي نظامي و عضويت در معاهـدات و پيمان هاي دفاعي – امنيتي و دکترين نظامي با توجه به اينکه ژئوپليتيک با قدرت و قدرت با بازيگر سياسي معنا پيدا مـيکنـد؛ لـذا عوامـل نظامي در ارتباط با کشورهاي حاشيه ي درياي خزر بررسي مـيشـود پـس در ايـن بخـش عوامـل ژئوپليتيک نظامي اين کشورها برابر چارچوب نظري تشريح ميگردد.
ازاين رو که آذربايجان سهم منابع نفتي خود را در حوزه هـاي نفت خيز فراساحل درياي خزر دنبال ميکند و با کشورهاي ايران و ترکمنسـتان در دسـت يـابي بـه مخازن نفتي فراساحل اختلاف نظر شديد دارد با ناتو در مسائل امنيتـي مشـورت مـيکنـد، (ثقفـي عامري، ١٣٨٦: ٦١) از ديگر سياست هاي امنيتي - نظامي آذربايجان حل بحران قره باغ ، جلوگيري و مهـار تفکـرات سلفيگر غير شيعي و مبارزه با هـر نـوع اصـول گرايـي مـذهبي اسـت و بـه ايـن منظـور سياسـت مدرن سازي ارتش و تقويت توان رزمي قواي نظامي در دستور کار قرارگرفته و در اين خصوص با کشورهاي غربي بخصوص آمريکا و رژيم اشغالگر قدس قراردادهاي نظامي، اطلاعاتي نيـز منعقـد نموده است .