چکیده:
دورهی 19 سالهی صدر مشروطیت (1304 ـ 1285) اولین تجربهی رقابت نیروهای سیاسی
ایران با یکدیگر برای دستیابی به قدرت سیاسی و حفظ آن است. سخت تأثیر این رقابت
سیاسی و ثبات نظام سیاسی ایران دستخوش نوسانات مختلفی گردید. این مقاله این نوسانات
با توجه به شاخصهای مختلف ثبات سیاسی بررسی شده و این نتیجه کلی حاصل شده که به
جای اینکه رقابت سیاسی عاملی برای تحکیم ثبات سیاسی نظام بوده باشد به تضعیف آن
منجر شده است. به عبارت دیگر بین رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در این دورهی 19 ساله
نسبت عکس برقرار بوده است.
خلاصه ماشینی:
این تقسیم بندی که در نوع خود نسبتا جدید است مقطع مورد مطالعه را در پرتو رقابت سیاسی و ثبات سیاسی مشاهده میکند: 1 ـ تدوین قانون اساسی مشروطیت تا بمباران مجلس در تاریخ 13 مرداد ماه 1285 هـ.
چرا که در آن هم اصل طراز ـ که تضمین کنندة شرعیت مشروطه میباشدـ آمده و هم آزادیهای مورد نظر نیروی روشنفکری ـ البته با قید شرعیت ـ تضمین شده است که ما در ابتدای همین فصل آنها را ذکر کردیم، در ادامة کار مجلس مشروطیت و مسائلی که بروز کرد این رقابت هویتی همچنان ادامه یافت.
مقارن قتل اتابک، دامنة رقابت سیاسی شدید بین طرفهای اصلی درگیر ، از مرکز به شهرستانها نیز سرایت کرد؛ اصفهان دچار اغتشاش شد،[1] ششصد نفر مسلح در زنجان به عمارت حکومتی حمله کردند،[2] حاج میرزا ابراهیم، مجتهد بنام خوی ترور شد،[3] سید علی آقا یزدی در مسجد شیخ عبدالحسین تهران سخنرانی ضد مشروطه ایراد کرد[4] و به همین ترتیب درنقاط دیگر کشور آشوب و اغتشاش وسعت یافت.
نیروی رقیب نیز مسلحانه به مقابله پرداخت و رقابت سیاسی، حالت جنگ مسلحانه به خود گرفت که در نهایت مجلس بمباران شد و تعطیل گردید که در اثر این بمباران سیصد نفر کشته و پانزده نفز زخمی شدند.
[4] با این سرکوب نظامی و شکست نظامی نیروی رقیب شاه و تعطیلی مجلس، اولین بیثباتی سیاسی مهم ـ که عبارت از وقوع کودتا علیه مجلس باشد ـ به عنوان نتیجة رقابت سیاسی در صدر مشروطه صورت گرفت و دورهای جدید با عنوان استبداد صغیر آغاز شد.