چکیده:
سنتهای تاریخی قرآن، قوانین ثابت الهی و غیرقابل تخلف هستند. طبق این قوانین ثابت سرنوشت خیر و شر جوامع انسانی بر اساس رفتارهای خیر و شر فردی و اجتماعی افراد آن جامعه شکل میگیرد. پیش از این به هر یک از دو بحث سنتهای تاریخی در قرآن، و عوامل سقوط و فروپاشی دولتها، در تحقیقات مختلف به صورت جداگانه پرداخته شده است. اما تطبیق این دو بر یکدیگر و تبیین یکی با دیگری پیش از این صورت نگرفته است در حالیکه به نظر میرسد کاری مفید و لازم است. این نوشتار، سنتهای تاریخی قرآن را که به عوامل سقوط و اضمحلال حکومتها و جوامع اشاره دارد، بر میشمرد و تطبیق این سنتها بر عوامل سقوط دولت امویان را با رویکردی تاریخی تحلیلی مورد بررسی قرار میدهد. دستاورد این بررسی این نتیجة کلی است که عوامل درونی سقوط حکومت بنیامیه که عبارت است از سیاستها، روشها، و اعمال و رفتار نادرست حکمرانان بنیامیه نسبت به احکام اسلامی و جامعه اسلامی، در چارچوب سنن تاریخی مورد تاکید قرآن کریم، از عوامل اصلی فروپاشی آن به شمار میروند.
السنن التاریخیة فی القرآن هی قوانین إلهیة ثابتة لا تتغیر. وطبقا لهذه القوانین الثابتة یتحدد مصیر الأمم والمجتمعات الإنسانیة وفقا لسلوک الفرد والمجتمع إن خیرا فخیر وإن شرا فشر. وقد تناول هذا البحث بشکل مستقل کلا من (السنن التاریخیة فی القرآن) و (عوامل سقوط وانحلال الدول) ولم یسبق تطبیق أحدهما علی الآخر رغم ما یبدو فی ذلک من فائدة وضرورة. ویشیر هذا البحث إلی السنن التاریخیة فی القرآن حول عوامل سقوط وانحلال الدول والمجتمعات، ویدرس تطبیق هذه السنن علی أسباب سقوط الدولة الأمویة فی المسیرة التاریخیة. وبالنتیجة فإن هذا البحث یعطی قاعدة عامة تشتمل علی الاسباب الداخلیة لسقوط الدولة الأمویة وهی عبارة عن السیاسات والأسالیب والأعمال الخاطئة التی کان یمارسها حکام بنی أمیة حیال الأحکام الإسلامیة والمجتمع الإسلامی فی إطار السنن التاریخیة التی أکد علیها القرآن الکریم وهذه هی من الأسباب الرئیسیة لانحلالها.
Divine traditions in Quran are God's constant laws. According to these constant laws, good or evil fate of human societies is based on their individual and social actions. Before the present article there were studies which reviewed divine traditions in Quran and the causes of downfall of governments separately. But there was no study which adjusts these two issues and tries to investigate one by another. Yet it seems to be helpful and necessary. This writing counts the divine traditions which refers to causes of the government's downfall and will copare between them to grounds of downfall of the Omavi government. As a result this review introduces the inner causes of their downfall including policies, methods, behaviors, and bad dealing with Islamic society and Islamic laws.
خلاصه ماشینی:
هدف ما از انجام این تحقیق عبرت گرفتن و هشدار دادن برای اجتناب از رفتارها و انتخابهایی است که در سطح فردی و اجتماعی و حکومتی بر اساس سنتهای الهی منجر به سقوط و اضمحلال جامعه و دولت میشود.
برای رسیدن به این هدف، سؤال تاریخی تحلیلی ما با یک رویکرد دینی و قرآنی اینگونه است: چگونه میتوان بر اساس سنتهای تاریخی ذکر شده در قرآن کریم، سقوط دولت بنیامیه را تبیین نمود؟ بحث تحلیل تاریخی و سبب شناسی رویدادهای تاریخی سابقه و اهمیت زیادی در میان تاریخدانان اسلامی داشته است.
در تمام آیاتی که سنتهای تاریخی بیان شده، آزادی انسان نیز مشاهده میشود، مثلاً: * «تا قومی خود را دگرگون نسازند، خداوند وضع آنها را دگرگون نمیسازد» * «و هر گاه آنان در راه راست پاسداری نشان دهند، ما از آب گوارا، روزی فراوان آنها را سیرابشان میکنیم» * «و ما اهل این روستاها را به علت ستمگریشان هلاک ساختیم، و برای هلاکتشان سرآمدی قرار دادیم» * «اگر مردم سرزمنها ایمان آورده تقوا پیشه میکردند ما برکاتی از آسمان و زمین برآنها میگشودیم ولی آنها تکذیب کردند و ما آنها را به آنچه کسب کرده بودند، گرفتیم» 1– 2– حدود و قلمرو سنتهای تاریخی شیهد صدر معتقد است هرچند بخش مهمّی از حوادث تاریخی در حیطه سنن تاریخ قرار دارند، امّا بسیاری از حوادث، خارج از قلمرو سنتهای تاریخی هستند و به جای آن، قوانین فیزیکی و شیمیائی، فیزیولژیکی یا قوانین دیگر در زمینههای مختلف علم بر آنها حاکم است.